ADHD als talent

(door Nienke van de Haar)

ADHD (Attention Deficit/Hyperactivity Disorder.) is en blijft een wonderbaarlijk fenomeen. Na vele boeken gelezen te hebben, een speurtocht op internet van tien tallen artikelen, eigen ervaring en die van andere ben ik tot mijn eigen visie gekomen. Zowel wetenschappelijk, alternatief en maatschappelijk bekeken.

Er wordt heel veel geschreven over ADHD waardoor het soms lastig is om concrete handvatten eruit te halen. Het doel van dit artikel is om alle kanten te belichten en iedere visie een plek te geven binnen mijn eigen kader.

ADHD wetenschappelijk

Op wetenschappelijk niveau is er onderzoek gedaan naar ADHD via een hersenscan (EEG). Dit is in verschillende groepjes van personen met ADHD en zonder. Er werd gekeken naar de verschillen in hersenactiviteit en grootte. Bij ADHD wordt er namelijk gezegd dat er een afwijking is aan de hersenen. Dit wordt ook geleerd vanuit de DSM. Uit onderzoek is gebleken dat de gemeten verschillen zo minimaal zijn dat daar niet de conclusie uit getrokken kan worden van ADHD. Dit geeft dus aan dat er geen hersenafwijking aan ten grondslag ligt. Beter gezegd, ADHD heeft geen wetenschappelijke ondergrond, alleen subjectieve kenmerken.

De volgende kenmerken worden vaak genoemd:

• Aandacht en concentratie:
  Zij vinden het moeilijk om hun aandacht blijvend op een taak te richten en zich niet door allerlei prikkels uit de omgeving te laten afleiden;
• Hyperactiviteit:
  Ze zijn, vooral op jongere leeftijd, voortdurend in beweging. Ze zijn vaak snel opgewonden en gefrustreerd. Vaak voelen zij een grote onrust van binnen. Stil zitten en rustig zijn kost ongewoon veel energie;
• Impulsiviteit:
  Zij doen voordat ze denken. Ze houden zich niet (ook niet onbewust) bezig met de gevolgen van hun gedrag; de ‘remfunctie’ ontbreekt;
• Regelfuncties:
  Ze vinden het moeilijk te plannen, en om hun emoties, motivatie en alertheid te reguleren en eerdere ervaringen te laten meespelen bij beslissingen en verwachtingen over de toekomst. Ze reageren daardoor ook anders op beloning en straf.

ADHD en de maatschappij

Dat er geen wetenschappelijk bewijs voor ADHD is betekent niet dat het geen signaal is voor de maatschappij. ADHD kan zeker als “lastig” worden ervaren door de persoon zelf en de omgeving. Er is veel onderzoek gedaan naar de omgeving van de ADHD gelabelde persoon. Hieruit komt naar voren dat de huidige maatschappij niet weet om te gaan met alle persoonstypen. Er wordt een “standaard” gedrag verwacht. Aangezien we allemaal verschillend zijn is “standaard” vrij lastig te beoordelen en in te vullen. Wel zien we hierin een verschuiving. Deze verschuiving heeft te maken dat er steeds meer mensen “wakker” worden. Met “wakker” worden bedoel ik in dit geval hoog gevoelig zijn. De maatschappij verwacht een bepaald gedrag totdat we met zijn allen wakker worden. Dan zou het namelijk zomaar kunnen dat iedereen die “normaal” is “abnormaal” gevonden wordt. Misschien moeten we dan een nieuw label verzinnen voor alle “normale” mensen: NOM (no-overdrive-mode).

ADHD en hooggevoeligheid

Hooggevoeligheid is een van de kenmerken die meespelen bij ADHD. We krijgen allemaal prikkels binnen die we moeten verwerken. We krijgen allemaal alleen niet dezelfde hoeveelheid prikkels binnen en reageren ook nog eens anders op iedere prikkel. Als we te veel prikkels binnen krijgen kunnen we hier wat “extremer” op reageren. Dit extremere gedrag heeft nog niet iedereen omdat we niet allemaal hooggevoelig zijn. Maar dit leid al snel tot het label van ADHD omdat dit wel bij de “symptomen” past. Zo zijn in dit kader nog veel meer “symptomen” die vragen om een andere benadering van die persoon.

ADHD en symptomen

Als we dit “gedrag” nu eens niet zouden veroordelen maar op zijn waarde schatten en er van leren. Op dit moment zien de we “symptomen” als gedrag wat we niet tolereren in de maatschappij. Je kunt niet stilzitten en of hebt een slechte concentratie en daarom voldoe je niet aan onze eis. Natuurlijk zijn er een aantal gedragingen en “symptomen” die lastig zijn voor de persoon. Wil dit zeggen dat er een defect zit in de hersenen? Zoals al eerder aangegeven is daar geen bewijs voor dus laten we verder kijken.

ADHD en beelddenken

Laatst las ik een stuk over beelddenken en hoe dit in het huidige schoolsysteem kan leiden tot leerproblemen. Als beelddenker verwerk je de leerstof anders. Je dient beelden in je hoofd te maken om de leerstof op te nemen. De leerstof wordt vaak zeer tekstueel en cijfermatig aangeboden waar nog steeds veel kinderen goed mee om kunnen gaan. Maar er zijn ook steeds meer kinderen die daar vrij weinig mee kunnen. Dit gooien we vrij gemakkelijk op de grote hoop van het niet goed kunnen leren waardoor we maar een pilletje erin stoppen want dan kun je je wel concentreren op de leerstof. Die pil is dus niet meer nodig als de leerstof anders wordt aangeboden. Dit is maar 1 voorbeeld van velen.

ADHD als afwijking

Waarom willen we zo graag ieder kind op dezelfde manier behandelen en het een afwijking aanpraten als het kind graag anders zou willen leren en of behandeld wil worden? Zou het niet een leerschool zijn voor de school en de ouders dat hun methode niet altijd werkt? Een aantal keer las ik zelfs dat men verlangde naar de tijd van de corrigerende tik. Ik vraag mij af hoe ze het zouden vinden als ze die zelf kregen omdat ze niet goed zijn zoals ze zijn. Slaan brengt angst en veel toekomstige problemen met zich mee en echt niet een positieve verandering van gedrag, als dat dan al nodig zou zijn. Waarom is “anders” zijn zo verkeerd?

ADHD als talent

Als we iedereen met het label ADHD nu eens zouden erkennen als talent. Halen we de eigenschappen naar voren die het talent van de persoon tonen, dan krijgen we opeens een heel ander beeld. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het kunnen hyper focussen. Het volledig storten op een bepaalde activiteit met volle overgaven. Sommige personen dromen ervan dit te kunnen! Ik ben er zelf van overtuigd dat als je de talenten naar voren haalt dat de mindere kanten vanzelf of met ondersteuning een plekje kunnen krijgen. Vergroot het talent, verkleint de nadelen. Aan ieder voordeel zit een nadeel. Op dit moment vergroten we het nadeel en wordt daar aan gewerkt zodat we het eigenlijk nog meer vergroten. Niet gek dat je aan de medicijnen wordt gezet omdat gedragstherapie niet werkt of geen eens geprobeerd wordt.

Als je als ADHD persoon het talent niet ziet lijkt het een grote last en wil je er van af want je hebt er zelf last van en je omgeving ook. Heel begrijpelijk dat je dan naar medicijnen grijpt. Ik zou zeggen, wel zonde van het talent wat je daarmee vergooit. Er zijn andere manieren om om te gaan met de mindere kant. Je slikt toch ook geen pil omdat je ruzie maakt? Dit hoort gewoon bij het leven en het leerproces. Een ruzie leren oplossen op de juiste manier is een beter alternatief. Een keer goed boos worden is ook helemaal niet verkeerd.

Waarom zien we ADHD vaak niet als een talent? Omdat het talent vaak nog niet goed zichtbaar is en we alleen maar de negatieve kant zien. In mijn beleving stomp je het talent af als je bijvoorbeeld met medicijnen gaat werken. Naar mijn inziens zou het beter zijn om de persoon te begeleiding in het ontdekken van het talent. Op die manier ligt de focus op het positieve en zal de negatieve kant niet meer zo negatief worden ervaren.

ADHD label nodig?

Veel personen die het label ADHD krijgen voelen zich na een lange zoektocht naar erkenning gehoord en begrepen. Natuurlijk is erkenning fijn en zou je het label op die manier als prettig kunnen ervaren. Iets wat we niet begrijpen vinden we maar lastig. En als je dan een bekend label hebt kun je tenminste zeggen als iemand je op je gedrag wijst: “Dat komt omdat ik ADHD heb.” Je zou je wel af kunnen vragen waarom die persoon jou gedrag afwijst?

Daarnaast wordt Ritalin vaak voorgeschreven om de minder prettige kanten van ADHD te onderdrukken. Omdat je dan niet meer hoeft bezig te zijn met wat er allemaal in je hoofd om gaat lijkt het je rust te geven. Maar bedenk wel dat je iets van jezelf weg drukt. Als je echt een hersenafwijking hebt en daar medicijnen voor moet slikken zou dat logisch zijn. Maar omdat dit niet het geval is erken je dus jezelf niet.Vind je het vervelend dat je zo bent/reageert? Dan kan je worden begeleid in het proces om te zien hoe je er wel mee om kunt gaan. En dit hoeft echt niet aan de hand van medicijnen en valt voor mij idee gewoon onder je persoonlijke ontwikkeling.

Het nadeel van het label is dat er anders tegen je aan wordt gekeken. Je hebt ADHD dus er is iets mis met je. Vind jij dat er iets mis is met jou persoonlijkheid? Mag je niet zijn wie je bent? Waarom vind je de ander beter dan jij? Denk hier eens over na als je het label prettig vind.

Bestaat ADHD wel?

Als ik alles bij elkaar neem komt de vragen boven of ADHD wel bestaat. ADHD is een label om een groep symptomen bij elkaar een naam te geven. Wij mensen vinden het handig om overal een naam aan te geven omdat je dan een verklaring hebt en je niemand de schuld hoeft te geven. Dat is een logische gedachte maar de verantwoordelijkheid dien je toch zelf te nemen hoe jij het invult en de maatschappij er dan ook mee om gaat. Nu vraag ik mij sterk af of die “symptomen” wel symptomen zijn. In de zin van het “wakker” worden zou ik hier zeker in mee gaan. In de zin van een afwijking niet. Waarom niet? Omdat we met zijn allen veranderen. We worden opgetild naar een hoger frequentie niveau. De personen die dit heel duidelijk ervaren maar hun weg hierin nog moeten vinden zouden in het plaatje van ADHD kunnen passen. In dit geval zou je ADHD als een overgangsfase kunnen zien. Als we naar de statistieken kijken zien we sinds het begin van het label een stijging van 800% in de diagnose. Iets in mij zegt dat straks iedereen ADHD heeft alleen labelen we dan niet meer.

In de zin van een “afwijking” bestaat er volgens mij geen ADHD. In de zin van een overgangsfase in jouw als persoon zou je het label kunnen gebruiken. Maar wat heb je er dan concreet aan? In deze tijd zou ik zeggen dat het voordeel kan geven in het schoolsysteem omdat er aandacht geschonken wordt aan het fenomeen dat je anders leert. Als ik er op deze manier naar kijk zou ADHD een perfect label kunnen zijn voor een nieuw schoolsysteem al dekt dit niet de totale lading. Helaas staat de afkorting natuurlijk ergens anders voor.

Mijn persoonlijke conclusie

ADHD is niet wetenschappelijk bewezen als afwijking en daardoor een psychologische term. Deze invulling is zeer breed en daardoor wordt het label snel opgeplakt. Hebben we het label nodig om ons talent te ontdekken en de negatieve kant positiever te laten uitpakken? Je zou kunnen zeggen dat je voor de begeleiding van dit proces een naam kan hanteren en dus een label zou kunnen gebruiken. Maar ja, iedereen is weer anders en bij iedere persoon heb je dus een verschillende aanpak.

Daarnaast is de vraag wat willen behandelen en waarom? Niet stil kunnen zitten op school. Moeten we al deze kinderen aanpassen zodat ze in onze huidig schoolsysteem passen? Of gaan we van ze leren en misschien wel iets aan het schoolsysteem  zelf aanpassen? Als er zoveel kinderen zijn die niet kunnen voldoen aan het schoolsysteem lijkt het mij logischer om daar wat aan te doen.

We moeten weer leren luisteren naar de behoefte van kinderen en onszelf. De eigenschappen niet afstraffen omdat we gewend zijn aan een bepaald keurslijf. Als de behoeftes duidelijk zijn en we ons daarna gedragen is er geen ADHD meer omdat we niet meer hoeven te schreeuwen met onze behoeftes op welke manier dan ook.

Een behandeling voor ADHD zie ik als persoonlijkheid en talent ontwikkeling in de huidige maatschappij. Niet als de behandeling van een afwijking. Als ik dan al het label ADHD zou gebruiken. ADHD als label blijft zolang de maatschappij niet veranderd en we nog niet met zijn alle op een hogere frequentie zitten.

Als iemand aan mij vraagt of ik ADHD heb is mijn antwoord: “Als het al zou bestaan zou ik perfect in het hokje passen maar ik heb ondertussen mijn talenten ontdekt.” of “Ja, dat hebben we straks allemaal toch?”

©Nienke van de Haar/ bron