Waar komt de term beelddenken vandaan?
De term ‘beelddenken’ bestaat al tientallen jaren. Het is afkomstig van de Haagse logopediste Maria J. Krabbe, die in de jaren dertig met de theorie kwam dat er mensen zijn die in beelden denken in plaats van in taal. Haar werk werd enthousiast voortgezet door Nel Ojemann, Montessori-leerkracht, remedial teacher en docente aan de Universiteit van Groningen. Zij ontwikkelde een onderzoeksmethode waarmee je de beelddenkende leerling kan signaleren.
Onderzoek naar beelddenken heeft uitgewezen dat er in iedere klas wel één of twee beelddenkers zitten. Vaak zijn het leerlingen die in de onderbouw (groep 1 en 2) goed lijken mee te draaien, maar in groep 3 problemen kunnen ondervinden bij het lezen, schrijven en/of rekenen. De leerkracht kan er niet goed de vinger opleggen: het is een slimme ondernemende leerling, vol enthousiasme en creativiteit….. waar zit het probleem?
Wat is beelddenken?
Beelddenken is een andere manier van denken; een andere manier van informatieverwerking. Beelddenkers denken in beelden en gebeurtenissen en niet in woorden en begrippen, zoals de meeste mensen. Het kan omschreven worden als een visueel-ruimtelijk denken.
Beelddenken is een hele snelle manier van denken. In één beeld omvat je het hele probleem waarin meerdere zaken tegelijk zichtbaar worden. Daardoor overziet de beelddenker snel het geheel en ziet hij snel de oplossing. Het lastige is dat je dat beeld niet zo snel in woorden, zinnen of cijfers kunt omzetten.
Het ontbreekt de beelddenker nogal eens aan geduld: het ene beeld roept alweer het volgende beeld op. Ook weet men vaak niet waar men moet beginnen.
Beelddenkers denken associatief en overzien meer het geheel van de dingen. Ze leggen verbanden en voegen eigen ervaring en kennis toe. Omdat ze in beelden denken, moeten antwoorden worden omgezet in taal. Dit kost tijd.
In het onderwijs worden beelddenkers vaak geconfronteerd met onbegrip, omdat ze net niet dat ene woord (of het verkeerde woord), weten op te roepen ondanks het feit dat ze de leerstof wel begrijpen.
Alles speelt zich drie-dimensionaal in het hoofd af en de oren blijven als informatiebron achter bij de ogen. Luisteren is dan ook nooit de sterkste kant. Dit is echter geen onwil, maar onmacht.
Beelddenken: een lastige gave?
Beelddenken wordt weleens een ‘lastige gave’ genoemd. Lastig omdat het voor leerproblemen kan zorgen op school. Een gave omdat het zich kan uiten in creativiteit, talenten op het gebied van inzichtelijk en ruimtelijk denken, humor en muzikaliteit.
Herken beelddenken
Kenmerken die typerend kunnen zijn voor beelddenken:
- Beeldenkers gebruiken zelf verzonnen woorden en woorden die gedeeltelijk overeenkomen met het juiste woord maar waar zij iets persoonlijks aan toevoegen
- ze hebben woordvindings problemen (ze zeggen vaak ‘dinges’ en ‘die’ en ‘dat’ en geen mens weet waar ze het over hebben)
- moeite hebben met het correct en duidelijk onder woorden brengen van belevenissen (het kan veel tijd en geduld vergen om hun verhalen aan te horen)
- moeite met abstracte begrippen omdat ze zich er geen beeld van kunnen vormen
- moeite met het volgen van regels (soms omdat zij denken dat ze gedaan hebben wat ze al dachten maar ook door een grote ‘vrijheidszin’)
- Er kunnen zich problemen voordoen met een vraagstelling, de vraag wordt niet altijd goed geïnterpreteerd of juist anders geïnterpreteerd
- dromerig overkomen (één woord kan al een associatie teweeg brengen, het ene beeld roept het andere op)
- moeite met ordening in tijd en ruimte
- wil eerst inzicht in de bedoeling van de leerstof en overzicht van de leerstof voor het (aan)geleerd kan worden
- informatie gaat via hun eigen belevingswereld
Ben jij een beelddenker?
- Denk je vooral in beelden in plaats van woorden?
- Weet je dingen, zonder in staat te zijn uit te leggen waarom?
- Los je problemen op ongebruikelijke wijze op?
- Heb je een levendige verbeelding?
- Herinner je wat je gezien hebt en vergeet je wat je hoort?
- Ben je verschrikkelijk slecht in het spellen van woorden?
- Kun je zaken visualiseren uit verschillende perspectieven?
- Ben je organisatorisch gehandicapt?
- Verlies je vaak het bewustzijn van tijd?
- Lees je liever een kaart dan mondelinge aanwijzingen te volgen?
- Herinner je plaatsen die je slechts een maal bezocht?
- Is je handschrift voor anderen moeilijk leesbaar?
- Kun je aanvoelen wat anderen voelen?
- Ben je muzikaal, artistiek of mechanisch aangelegd?
- Weet je meer dan anderen denken dat je weet?
- Heb je een hekel aan spreken voor een groep mensen?
- Voel je je slimmer naar mate je ouder wordt?
- Ben je een slaaf van je (spel)computer?
Als je 10 van de bovenstaande vragen met ‘ja’ hebt beantwoord, bent je zeer waarschijnlijk een beelddenker.
Is jouw kind een beelddenker? Wat hoort bij beelddenken?
- Kan jouw zoon of dochter goed puzzelen?
- Houdt je kind veel van de TV en/of spelcomputer?
- Speelt je kind graag met constructiespeelgoed (Lego e.d.)?
- Heeft je kind een levendige verbeelding en kan daardoor op gaan in zijn/haar fantasiewereld?
- Wordt hij/zij makkelijk afgeleid?
- Moet je instructies vaak herhalen voordat taken worden uitgevoerd?
- Heeft je kind laat leren lopen?
- Wiebelt hij/zij veel?
- Eerst doen en dan pas denken?
- Is hij/zij overweldigend aanwezig op verjaardagen en in pretparken?
(Na eerst de kat uit de boom te hebben gekeken.) - Denkt je kind erg zwart-wit?
- Is hij/zij erg perfectionistisch, die niet graag faalt (gevoelig voor kritiek)?
- Wint je kind graag en is het een slechte verliezer?
- Herinnert hij/zij gebeurtenissen gedetailleerd (zelfs van jaren geleden)?
- Heeft je kind problemen met het vasthouden van een pen, slecht handschrift?
- Heeft je kind een allergie, last van astma of veel oorontstekingen (gehad)?
- Heeft je kind een goed gevoel voor humor (creatieve woordspelingen)?
- Moeten de etiketten uit kleding geknipt worden? Draagt hij/zij graag zachte stoffen en heeft hij/zij bijvoorbeeld een hekel aan harde knoopjes?
Als je 10 van de bovenstaande vragen met ‘ja’ hebt beantwoord, is jouw kind waarschijnlijk een beelddenker.
Kenmerken van beelddenkers die op school om aandacht kunnen vragen:
- problemen met links of rechts, eu of ue, b of p (een beelddenker ziet bij het woord stoel, de stoel in gedachten voor zich. Of de stoel nu achterstevoren op de kop staat: het blijft een stoel. Als de letters en hun klanken geleerd moeten worden geeft dit beelddenken problemen. Immers: een b andersom wordt een d, en op zijn kop zelfs een p).
- een overmaat aan oriëntatiefouten (de s wordt een z, de f wordt een v).
- Het aanleren van spellingregels en grammatica kost moeite. Zowel bij taal als rekenen is de koppeling van klank aan letter- en cijfertekens niet altijd geautomatiseerd. Letters en getallen worden vaak omgedraaid en wordt er radend gelezen.
- wegdromen tijdens de uitleg waardoor ze de instructie dreigen te missen
- uitblinken in tekenen, handvaardigheid, ruimtelijke oriëntatie
- originele oplossingen zien in moeilijke of ingewikkelde situaties
- het zijn vaak harde werkers, die van doorzetten weten, ondanks de soms geringe resultaten. Er zit meer in dan er uit komt!
Algemene adviezen:
- bied structuur, zowel thuis als op school
geef korte gestructureerde opdrachten - laat een kind je aankijken bij het geven van een opdracht
- werk inzichtelijk, werk op inzicht en begrip
- verklein de omvang van de leerstof waar mogelijk
- de leerstof zo eenvoudig mogelijk aan de orde stellen, alle extra complicaties vermijden
- regels zelf laten ontdekken en nooit meer dan één regel of moeilijkheid tegelijk aanleren
- vaak en kort oefenen
- gebruik zoveel mogelijk leeringangen(visueel, auditief, motorisch)
- ruimschoots de tijd nemen, veel geduld opbrengen maar ook rustig disciplineren en haalbare eisen stellen
- zorg voor succeservaringen
en onthoudt:
Beelddenken is een gave
Lees ook: 37 kenmerken van beelddenken
