Wat gebeurt er met kinderen wanneer onze aandacht uitgaat naar onze mobieltjes?

Ben jij er voor je kinderen?

Recent onderzoek van gezinnen in fast food restaurants toont aan dat 70 procent van de ouders tijdens de maaltijd afgeleid zijn door hun mobieltjes. Ondertussen klaagden en misdroegen de kinderen zich, ze waren in een vervelende bui en gooiden zelfs met eten naar hun ouders. Het gebruik van smartphones is zo erg toegenomen, mensen zijn nauwelijks nog in staat om hun maaltijd te nuttigen zonder te sms’en, twitteren of te internetten. Inloggen op Facebook betekent vaak uitloggen van welke interactie dan ook met degene met wie je aan tafel zit. We moeten ons echt gaan afvragen wat zo’n enorme afleiding voor gevolgen heeft voor de volgende generatie.

Van begin af aan hebben baby’s de aandacht van de ouders nodig, niet alleen om te overleven, maar ook om goed te gedijen. Opvoeden betekent niet enkel voorzien in de behoeften van het kind door het eten en kleren te geven en luiers te verschonen. De uitkomsten van experimenten in de jaren zeventig – geleid door beroemde onderzoekers naar ontwikkelingen van kinderen – laten duidelijk zien wat de schadelijke effecten zijn op emotioneel en sociaal vlak en welke impact het heeft op de verdere ontwikkeling van het kind als de moeder niet langer meer om het kind geeft. Andere studies hebben aangetoond dat afspiegeling van genegenheid, waarbij de moeder met haar kind communiceert met een hoge mate van aandacht, gevoeligheid en respons resulteert in baby’s die hoog scoren op prosociaal gedrag en sociale verwachtingen, terwijl kinderen wier moeders communiceren met een lage mate van aandacht, gevoeligheid en respons ook lager scoren op prosociaal gedrag en sociale verwachtingen. Denk eens aan de lege blik die je op je mobiel werpt. Hoe vaak kijkt je kind niet naar je in afwachting van response, als je eigen gezicht uitdrukkingsloos is of wanneer je duidelijk naar iemand anders reageert?

Kinderen zoeken mogelijke respons. Vanaf de geboorte spiegelen zij zich gelijk al aan de expressies van hun ouders. Ze kijken in je ogen, wachtende op een reactie Deze respons zorgt voor verbindingen tussen de hersencellen en neuronen.  De verbindingen resulteren in expressies bij het kind, de expressies vanuit zijn belevingswereld. Een goed afgestemde reactie van de ouder of de verzorger stelt het kind in staat om zich gezien en veilig te voelen, en het kan zijn eigen sociale vaardigheden ontwikkelen. Een gebrek aan respons (bijvoorbeeld door ouders die aanhoudend met hun mobieltjes bezig zijn) leidt tot breuken in hun hechtingspatronen. Hechtingspatronen zijn ingebouwd in het kind en dienen later als model in volwassen relaties. De mate van gehechtheid bepaalt hoe het kind omgaat met zijn sociale behoeften. Kinderen die genegeerd worden (zoals in de bovengenoemde experimenten) of van wie de ouders niet op de juiste manier communiceren kunnen ongewenste patronen ontwikkelen die hen in hun verdere leven parten gaan spelen.

Ouders die zijn afgeleid door hun mobieltjes zijn nauwelijks afgestemd op hun kinderen. Hiermee gaan ze voorbij aan het kwetsend effect van het negeren van de emoties van het kind. Ook het gevoel van eigenwaarde van het kind wordt hiermee aangetast. Tijdens gesprekken gaven kinderen blijk van verveling, omdat zij niet in staat waren op te boxen tegen de aandacht die de ouders hadden voor hun mobieltjes in plaats van voor hun kinderen. Hun gevoelens t.a.v. de telefoons wisselen tussen vijandigheid (noemen het “domme telefoons”, en verlangen (concurreren met de ouders en de telefoon zelf). De kinderen van het fast-food restaurant werden flink onrustig, steeds rumoeriger en misdroegen zich om de aandacht van de ouders te krijgen. En wat doen ouders vaak als reactie op de frustratie van hun kind? Helaas overhandigen zij het kind hun mobieltje en zo leert het op zijn beurt de sfeer te bederven en zich af te sluiten, net zoals de ouders het deden.

Volgens de American Academy of Pediatrics “brengen kinderen van vandaag gemiddeld zeven uur per dag door met entertainment media, waaronder tv’s, computers, telefoons en andere elektronische apparaten… Studies hebben aangetoond dat overmatig mediagebruik kan leiden tot aandachtsproblemen, school problemen, slaapstoornissen en eetstoornissen en obesitas.” Terwijl sommige technologieën kunnen helpen met leerproblemen, zijn andere technologieën een bedreiging voor de vaardigheden van onze kinderen. Televisie bijvoorbeeld wordt gelinkt aan aandachtsproblemen bij kinderen. Studies hebben aangetoond dat 1- tot 3-jarigen die blootgesteld zijn aan de tv meer kans op ADHD hebben dan 7-jarigen.

Los van de risico’s op de ontwikkeling zijn er sociale en psychologische gevolgen om bij stil te staan. Het “inpluggen” van een kind in de technologie kan het kind doen leren dat het niet eens een paar minuten kan verdragen zonder entertainment. Het kan een afhankelijkheid creëren die hem verder verschuift van vertrouwen op face-to-face menselijke interactie en zelfs van zijn eigen verbeelding. Bovendien kan dit het kind wegvoeren van vaardigheden voor een innerlijk bewustzijn (mindfulness) die zouden moeten leiden naar een gelukkiger en gezonder leven.

Mindfulness beschrijft de mentale toestand van het bewustzijn – afstemming of de gevoeligheid van de ene persoon op de geest van een ander persoon. Mindfulness helpt mensen om meer te leven in het moment in een langzamer tempo, met minder stress en een betere algemene gezondheid. Als de technologie ons van de verbinding wegneemt, dan creëren we daarmee een generatie die veel minder bewust is, egocentrischer, narcistischer, snel verveeld.

Van sociale intelligentievaardigheden wordt verder vermeld dat zij een betere graadmeter zijn voor succes in het leven, zelfs beter dan IQ. Deze vaardigheden zijn onder andere het kennen van de emoties (zelfbewustzijn), omgaan met emoties, het motiveren van jezelf, het herkennen van emoties bij anderen en omgaan met relaties. Zou het kunnen zijn dat als kinderen teveel naar de schermen kijken zij daarmee beroofd worden van de interactie die nodig is om hun sociale intelligentie op te bouwen?

Als ouders moeten we ons deze vragen stellen, in het digitale tijdperk zijn deze vragen van groot belang ten aanzien van het opvoeden van onze kinderen. Echter, door de antwoorden hierop hoeven we niet meteen in paniek te raken en er van uitgaan dat er niets aan te doen is. Wat we kunnen en moeten doen is om meer van onszelf bewust te worden, om zo een betere aansluiting met onze kinderen te scheppen. Dit betekent niet dat we moeten overdrijven in ons ouderschap, aangezien onze samenleving die neiging heeft. Wat telt is de tijd die we met onze kinderen doorbrengen, onze telefoons wegleggen en echt naar onze kinderen kijken, luisteren naar wat zij te zeggen hebben en hen laten weten dat zij gehoord en gezien worden. En als het gaat om technologie, moeten we het goede voorbeeld geven door ze te laten zien in plaats van ze te vertellen hoe we op gezondere manieren deze “onvermijdelijke” apparaten in ons leven kunnen integreren.