Bewustzijnsverandering: één grote paradox

Als mens hebben we een intrinsieke noodzaak om te veranderen. We kunnen nooit blijven wie we waren. We komen als baby en gaan als bejaarde. Wanneer het draait om bewustzijnsverandering, kun je van twee dingen zeker zijn: ze verloopt altijd via niet-rationele en paradoxale wegen. En: er is niets zo moeilijk te accepteren als dat.

Bewustzijnsverandering is niet logisch

Bewustzijnsverandering voltrekt zich niet via logische stappen, maar via schijnbaar onlogische. Natuurlijk; mediteren helpt als je op zoek bent naar verlichting. Veel vaker echter zijn het de moeilijke processen die voor de enorme bewustzijnsveranderingen kunnen zorgen. Bij ziekte, ontslag, verlies (om er een paar te noemen) valt het beeld dat je van jezelf had razendsnel weg, evenals de rollen die je hebt vervuld. Je bent niet langer ‘sterk’ of ‘succesvol’, ‘echtgenoot’ of ‘de rots in de branding’. En je wordt gedwongen jezelf opnieuw uit te vinden, je leven radicaal anders in te vullen.

Comfort aan de andere kant – veel geld, een vast contract, een lange relatie – kunnen juist een bedreiging vormen voor transformatie. In die veiligheid kom je niet of nooit zo snel in beweging. Daar wil je houden wat je hebt, en vooral niet tornen aan je realiteit. Je bent bereid genoegen te nemen met minder geluk of een kleinere potentie.

Paradoxen verenigen

In crisissituaties word je gedwongen om paradoxen in jezelf te verenigen. Eén daarvan is die tussen je persoonlijkheid en ziel. Als je met je verstand geen enkele goede reden kan vinden voor hetgeen je overkomt, wil dat niet zeggen dat die betekenis ook op dieper niveau ontbreekt. Voor de ontwikkeling van je ziel en het vinden van je bestemming bevind je je wellicht op de allerbeste weg.

Natuurlijk stribbelt je persoonlijkheid daarbij tegen: een deel van jou is bezig te sterven. Dat doet pijn. Want het is een deel dat altijd heeft gefunctioneerd, zijn best heeft gedaan, en dat dus ook je identiteit bepaalt. Geen wonder dat je er onder normale omstandigheden niet vanaf raakt. Maar het is oud en versleten en je bent beter af zonder.

De goddelijke wil

Een andere paradox die je moet integreren is die tussen je eigen en de goddelijke wil. ‘Niet mijn wil, maar uw wil geschiede’ is de mantra die helpt, als je je het liefst tegen je situatie zou verzetten. Je verandert als je je kunt overgeven aan een groter plan (waarvan je zelfs niet eens zeker kunt weten dat het bestaat).

Soms betekent dat keuzes maken die compleet indruisen tegen je gevoel of je dromen. Andere keren betekent het afwachten hoe het proces zich ontvouwt. Dan weer is het vertrouwen op je intuïtie en je hart, of juist loslaten waarin je hebt geloofd. Soms is het dieper voelen. Of juist niet meegaan in je emoties. Er is geen eenduidig antwoord.

Ritme van het universum

Wat in ieder geval helpt, is jezelf in lijn brengen met het ritme van het universum; het ritme van geboorte, groei, aftakeling en sterven. Het is dat innerlijke, universele, natuurlijke ritme dat je tot op niveau van je cellen en ziel bepaalt, en dat voorafgaat aan de verandering van je uiterlijke werkelijkheid. Hoe meer je je tegen dat ritme verzet, hoe meer pijn het doet. Als het lukt om je ogen open te houden voor hetgeen zich voltrekt, en als je er (op sommige momenten) ‘ja’ tegen kunt zeggen, wordt het niet eenvoudig, maar wel makkelijker. Dat is overigens niet iets dat je met je hoofd doet. Acceptatie van verandering vindt plaats in je hart.

Tijdloosheid

Met de paradox van tijd versus tijdloosheid tot slot kunnen we als mensen volstrekt niet overweg. Tijdens het proces is er nooit zicht op het resultaat. Het duurt altijd langer dan je verstand verdraagt. En toch wil dat niet zeggen dat je doodgaat. Je groeit. Je ziel beweegt. Wil je geestelijk gezond blijven, dan kun je niks anders doen dan je verstand niet al te serieus nemen. Op de vragen ‘waarom’, ‘wat is het nut’, ‘hoezo ik’, ‘waar is god dan’, komt het antwoord niet, of pas veel later.

Dwars door de duisternis

Bij sommige transformatieprocessen lijkt het alsof er een wig je bewustzijn in gedreven wordt. In de tijden dat ik dat doormaakte, schreeuwde mijn lijf alleen maar: ‘Dit wil ik niet!’ Maar de wig spleet mijn hoofd, hart en buik, en juist daardoor kwam opeens meer ruimte voor inzicht, nieuwe verlangens, grotere vrijheid, en vooral: kracht. En waarschijnlijk is dat de grootste paradox van allemaal: de duisternis geeft doorgang aan het licht.

Het is een opgave, dat transformeren. En toch: als de paradoxen je leven binnenkomen, geef ze de ruimte. Redeneer ze niet stuk. Ze zijn niet wat ze lijken. Er is betekenis, zelfs als je oude leven al zijn betekenis lijkt te verliezen. Hoe meer je je met je proces, je ritme, je ervaring verbindt, en hoe minder je de situatie buiten jezelf probeert te plaatsen (als iets dat je wordt aangedaan), hoe groter de bewustzijnsverandering – en daarmee de vrijheid – die je zult vinden.

Leestip:

Gevallen In De Armen Van God, meditaties met Teresa van Avila’, Megan Don