De achterkant van mindfulness

Mindfulness wordt steeds algemener als gereedschap om stress, psychische problemen en burn-out te bestrijden. Op zich is daar niets verkeerds aan. Maar ik merk om mee heen, en heb dat zelf aan den lijve ervaren, dat mindfulness een manier kan zijn om dingen die je eigenlijk niet prettig vindt te aanvaarden omdat de symptomen van ongemak wordt weggerationaliseerd of opgeheven.

‘Zijn met wat er is’

Het begint een populaire kreet te worden: ‘zijn met wat er is‘.  En er is ook niets tegenin te brengen. Als je niet kunt zijn met wat er is, is het alternatief verzet of verdoving. De kunst van mindfulness is waar te nemen wat er is en daar geen oordeel over uit te spreken. Met bewuste ademhaling, meditatie of affirmaties is het mogelijk om het eerdere verzet tegen een situatie te laten oplossen en tot een aanvaardende houding te komen, wat niet betekent dat je het maar laat gebeuren.

Wegrationaliseren. De valkuil ‘tel je zegeningen’

Met name waar mindfulness wordt gebruikt om lastige situaties in het dagelijks leven en op het werk het hoofd te bieden, ontstaat al snel een neiging om problemen weg te rationaliseren. Nu mindfulness meer ‘mainstream’ wordt en de spirituele lading eraf gaat, merk ik steeds vaker dat mindfulness wordt misbruikt om mensen een accepterende houding te geven tegenover zaken die eigenlijk niet goed voor hen zijn. Ik heb dat zelf ervaren toen ik op mijn werk en het reizen van en naar werk aardig wat prikkelbelasting ervoer. Door bewust waar te nemen wat er gebeurde en daar geen negatief oordeel over uit te spreken en te aanvaarden dat dit de situatie nu was, kon ik de overlast die ik mentaal ervoer, beperken. Ik dacht ‘het gaat goed, ik heb hier grip op’. Ik werd er zelfs heel goed in om mezelf te vertellen ‘dit is niet erg, dit is hoe het nu is en ik kan daar tegen’.  Ook van anderen kreeg ik gelijksoortige boodschappen: ‘wees blij dat je werk hebt’. ‘Dat is nu eenmaal de moderne tijd, wees blij dat we dat vervoer hebben’. ‘Er zijn geen plekken meer waar het helemaal stil is, hier moet je het mee doen’.

Dat liep anders. Ik raakte plotseling en onverwacht overspannen. Ik had dat totaal niet aan zien komen. Terwijl ik thuis zat, ging ik voor mezelf na hoe dit kon gebeuren en waarom ik de subtiele signalen (die soms allang niet meer zo subtiel waren) had opgemerkt.

Kan mindfulness worden gebruikt als middel om ons lastige situaties in ons leven te laten tolereren?

Ik ontdekte dat ik vond dat ik dit maar moest kunnen en dat ik mindfulness, vanuit mezelf maar ook aangemoedigd door anderen, had gebruikt als middel om mezelf in een soort neutrale psychische zone brengen waarin ik situaties die voor mij eigenlijk heel belastend waren, kon accepteren. Niet door het werkelijk te accepteren, maar door het verzet ertegen niet meer toe te laten. Ik had te lang op wilskracht en doorzettingsvermogen situaties geaccepteerd die me eigenlijk te veel waren terwijl het van binnen ‘neutraal’ voelde. Maar waarom kwamen de signalen dan niet meer binnen?

Ik begon een beetje nattigheid te voelen. Was mindfulness wel zo’n tovermiddel? En aangezien mindfulness steeds meer geaccepteerd wordt op de werkvloer en in het bedrijfsleven, is deze mogelijkheid om mindfulness op een niet-opbouwende manier te gebruiken eigenlijk niet een slinkse manier om mensen te laten instemmen met steeds meer werkdruk, steeds meer competenties die om je kerntaken heen hangen, steeds meer productiviteit en steeds meer ratrace? Als je jezelf in een psychische modus kunt brengen waarin je je verzet neutraliseert en niet oordelend probeert de situatie te aanvaarden, dan kan je mensen in principe heel hard laten werken in dienst van de economie of de baas zonder dat ze zich daartegen verzetten. Ik had dat zelf behoorlijk stevig gedaan, zonder dat ik het in de gaten had. Ik stapelde teveel op mezelf en droeg dat op een mindfull manier, totdat de bom ineens barstte en ik daar zelf echt wel van stond te kijken. Het ging toch zo goed?

Heartfulness en wombfulness

Ik ging het begrijpen toen ik met met andere methoden ging werken. Naast mindfulness is ‘heartfulness’ steeds meer in opkomst. Heartfulness is te vergelijken met mindfulness, maar de nadruk ligt meer op compassie en zelfliefde dan mindfulness, dat meer om neutraal observeren en niet-oordelen gaat. Ik ervoer het verschil zelf als een verdieping van mindfulness, de ontbrekende schakel die ik kennelijk had gemist. Waar mindfulness draait om ‘wat gebeurt er nu?’ draait hearftfulness om ‘is dit liefdevol naar mezelf toe?’ Je gaat als het ware een laagje dieper voelen. Waar je in de mindfulness de objectieve observeerder bent, voegt heartfulness voor  mij een stukje persoonlijkheid en subjectiviteit toe: ‘wat doet dit met mij en is dat wel of niet liefdevol?’ Als ik mezelf die vraag eerder was gaan stellen, had ik mijn overspannenheid wellicht kunnen vermijden.

Een volgende doorbraak kwam op mijn pad met de wijsheid van de baarmoeder. https://www.nieuwetijdskind.com/geboorte-geven-aan-je-stralende-essentie/

Ik bleek nog een stukje dieper te kunnen dalen. In plaats van ‘wat gebeurt hier?’ en ‘is dit liefdevol?’ kon ik een verbinding maken met ‘past dit bij mijn levenspad?’. Het was mogelijk om direct een situatie te kunnen ijken aan mijn wezenlijke kern, zo noem ik het maar. Het ‘baarmoederveld’ is een zone van waarnemen die voorbij woorden gaat. Ik kan niet goed beschrijven wat er gebeurt wanneer ik contact maak met dit veld. Het is in mijn beleving geen psychische ruimte zoals mindfulness dat wel is. Het is een diepte van zijn.

Lichaamsbewustzijn en mindfulness

Ik leerde mezelf via meditatie in contact te komen en te blijven met dit baarmoederveld. Ik ervoer dat als een enorme verdieping ten opzichte van de mindfulness en de manier waarop ik had geleerd te mediteren. Ik zakte letterlijk dieper. Ik ontdekte verschillende zones in mijn lichaam van waaruit ik kon waarnemen. Wanneer ik met mijn aandacht in het hoofd/schoudergebied zat, zat ik letterlijk in mijn hoofd. Er is in dat gebied geen reflectie, ik handelde op basis van patronen. Ik voel deze zone nu als een druk in mijn hoofd en een soort ‘mist’ in mijn hoofd. Mijn tempo versnelt, mijn ademhaling versnelt en wordt oppervlakkiger. Ik voel signalen niet goed meer.

De tweede zone nam ik waar tussen de hals en de buik. Ik ervaar dit als de ’emotionele zone’. Ik voelde hier wat ik er echt van vond, echter nog steeds zonder te kunnen reflecteren. Het was helderder, maar nog steeds niet bruikbaar.

De derde zone zat in mijn navelstreek, wat bekend staat als het hara-gebied. Hier bevindt zich in mijn beleving het ‘mindfulness-gebied’.  Ik vond het frappant dat dit gebied wordt gebruikt in manieren om het bewustzijn te vormen die werden gebruikt in de patriarchale fase die we achter ons aan het laten zijn: vechtsport, meditatie. Het heeft een mate van effectiviteit, zoals we allemaal kunnen ervaren, echter ik kwam er met vallen en opstaan achter dat er iets miste. Het mindfulness-gebied wordt gekarakteriseerd door neutraal waarnemen zonder een verbinding aan te gaan met dat wat wordt waargenomen.

In de vierde zone, het baarmoeder gebied, bleek ik wel in staat om een verbinding aan te gaan, en hoe! Er bleek een letterlijk onverkend terrein van gewaarzijn in mijn wezen te zitten waarvan de mogelijkheden groter werden naarmate ik het verder ontsloot. We kennen allemaal wel de buikademhaling, die onze emoties kalmeert en onze helderheid vergroot. Maar wanneer ik nog dieper ging ademen, tot helemaal in mijn onderbuik, kwam ik in het baarmoedergebied. Daar ervoer ik een weldadig gevoel van thuiskomen, waarnaast de de helderheid van mindfulness eigenlijk een beetje kil aanvoelde. En ik ervoer een weldadig gevoel van bedding en gronding. Wanneer ik ergens mee zat, kon ik dat gevoel in mijn baarmoederveld wiegen in zachtheid en liefde, waarna het oploste. Wanneer ik het even niet meer zag zitten, de wereld te moeilijk was, of wanneer mijn hoofd gonsde, kon ik dat verzachten door in mijn baarmoederveld te zakken zonder mezelf te verdoven, wat ik lang had gedaan. In mijn baarmoederveld kon ik een niveau van helderheid en aanwezigheid bereiken wat nieuw voor me was. Mijn hoofd ging trager. Mijn bewegingen werden langzamer. Ik ging automatisch mijn bewegingen aanpassen aan het tempo dat mijn mentale processen konden bijbenen, en dat niveau bleek van dag tot dag te verschillen. Ik ontdekte een nieuwe vorm van aanwezig-zijn bij mijn dagelijkse taken, in zachtheid, zonder te haasten. Wanneer ik met het verkeerde been uit bed was gestapt, gaf ik mezelf extra tijd om een baarmoeder-meditatie te doen, waarna ik weer verbonden raakte met ‘het leven’.  Ik raakte minder snel getriggerd, dagelijkse irritaties hadden minder vat op me. En ik voelde heel duidelijk wat wel en niet bij me paste, en merkte steeds vaker dat ik daar om vroeg of het regelde, dat ik niet meer in de oude situatie kon blijven. En kroop uit de innerlijke zone die ik als mindfulness had bestempeld maar die in sommige gevallen eigenlijk een heel subtiele vorm van geweld naar mezelf toe was geweest.

Als ik het zo opschrijf klinkt dat heel eenvoudig, maar dit is een proces van vallen en opstaan geweest, van ‘het voelen’ en het ineens weer kwijt zijn, en steeds gemakkelijker, sneller en vanzelfsprekender te leren indalen via meditatie in het baarmoederveld. Ik merkte dat ik ineens kon snakken naar contact met dat veld. Of ineens een teug heel diep ademhaalde, spontaan, om de levenskracht letterlijk naar binnen te halen. Ik ben meditatie gaan herdefiniëren. Het is voor mij niet meer mijn hoofd leegmaken of observeren, maar de verbinding met het Leven via mijn lichaam terughalen. Die innerlijke ruimte van de baarmoeder is er altijd voor me. Ik ervaar het als universeel, alomtegenwoordig, scheppend, liefdevol aanwezig. En dat gevoel is er altijd. Het is zowel aards als energetisch. Het is al wat is, als een web van aanwezigheid waar we op kunnen intunen wanneer we dat willen.