Persephone
Deze serie artikelen gaat over de vrouwelijke archetypen zoals Jean Shinoda Bolen ze heeft beschreven aan de hand van godinnen uit de Griekse mythologie. Elke godin vertegenwoordigt een karakterstructuur met goede eigenschappen en valkuilen, eigen schaduwaspecten en een eigen potentieel voor persoonlijke groei. Deze keer: Persephone
Lees ook:
Het Archetype
Als een vlinder in een bloementuin
Een Persephone-vrouw is meisjesachtig. Ze is introvert, ontvankelijk, fladdert van de hak op de tak, neemt het leven zoals het komt, waait met alle winden mee en is speels. Ze zou het liefst voor altijd een meisje blijven. Ze is zeer sociaal voelend en voelt wat er in een ander omgaat alsof dat met haarzelf gebeurt. Ze is zeer gevoelig en wordt hard geraakt door de ‘lelijkheid’ van de wereld. Ze vlucht in dromen en fantaseren en is ontzettend romantisch. De kern van het Persephone-archetype is de openheid van je jonge jaren: er was nog geen doel, alles was nog mogelijk. Je leefde in het nu en stond spontaan open voor alles. Het leven was een feestje. Dat is de levenshouding die Persephone-vrouwen hun hele leven houden.
Het levenspatroon
In het echte leven is een Persephone-vrouw een meisjesachtige vrouw die zorgeloos in het leven staat. Kore symboliseert de prilheid van de jeugd, nog onaangeraakt door de zorgen van wereld. Alle mogelijkheden liggen nog open, ze heeft zich nog niet vastgelegd of ergens aan verbonden. Ze is open, spontaan en naïef. Haar persoonlijkheid buigt mee met de omstandigheden als ‘bamboe in de wind’, ze veert mee met de gebeurtenissen, maar keert altijd terug naar haar oorspronkelijke vorm. Ze wordt niet wezenlijk beïnvloed. Dat is de kracht van een Persephone-vrouw: ze wordt ook niet beschadigd. Ze torst het verleden niet mee op haar rug en kan daardoor onbevangen blijven tegenover nieuwe ervaringen en situaties. Net zoals een jong meisje nog blanco is, heeft een Persephone-vrouw is fris en jongs.
Een Persephone vrouw heeft de neiging om alles ´open´ te houden. Ze houdt er niet van om knopen door te hakken, zeker niet als die keuzes haar leven radicaal veranderen. Ze legt zich niet graag vast en gaat liever geen commitment aan. Ze twijfelt over alles. Zal ik dit of dat gaan studeren? Bij mijn vriend blijven op zoek gaan naar iemand anders? Ze kan niet kiezen en kiest daarom maar helemaal niets, waardoor ze eeuwig bij het bekende blijft. Tegelijk heeft ze een manier van ´ergens inrollen´ juist omdat ze zo open en ontvankelijk is en nergens bij voorbaat over oordeelt. Dingen ´overkomen´ haar zonder dat ze ernaar op zoek was. Dat kan heel positief uitpakken, maar zoals verderop blijkt, ook negatief uitwerken voor haar. Ze is open, spontaan en legt gemakkelijk contact. Omdat ze zo ontwapenend is, kan ze heel snel mensen voor zich innemen. Persephone-vrouwen zijn inspirators en bruggerbouwers. Hun talenten liggen duidelijk op het sociale en verbindende vlak.
Veel, maar niet alle Persephone-vrouwen maken in hun leven een karakterontwikkeling door doordat ze in een depressie terechtkomen en er sterker uitkomen. Ze wordt ‘geschaakt door Hades’ en wordt haar persoonlijke onderwereld in gesleurd. Net als in de mythologie is ze als het ware onvrijwillig getrouwd met haar geestestoestand: ze komt er niet vanaf totdat ze een bepaalde transformatie heeft ondergaan. Het meisje is een onvoltooid aspect van het vrouwelijke, dat moet uitrijpen tot vrouw wil een vrouw zichzelf volledig ontplooien. Juist deze ‘ondergang’ in de onderwereld is noodzakelijk om de ware kracht van een Persephone-vrouw te laten uitrijpen. Door gevangen te zitten in de donkerste krochten van haar eigen geest en te triomferen en terug te keren uit de ‘Hades’ overwint ze haar meisjesachtige natuur, die als volwassen vrouw beperkend voor haar kan zijn en leert haar rechtmatige plaats in het leven in te nemen. Ze leert het leven in zijn totaliteit kennen, licht én donker. Vaak is dit de enige manier om haar weerstand tegen dingen die ‘voor het echie’ zijn, te overwinnen. Ze is echter een zeer ‘innerlijk georiënteerde’ vrouw, en de overwinningen van een Persephone-vrouw vinden plaats in de geest en niet in de buitenwereld. Ze zal blijven teruggaan naar de ‘onderwereld’, het domein van de onbewuste geestesinhouden, de symbolen en de dromen, maar dan nu op vrijwillige basis en met autoriteit. Ze is introvert, ontvankelijk, en voelt symbolen en dromen van nature aan. Dit zijn de eigenschappen die vrouwen in staat stellen zich in het onderbewuste te begeven en de inhoud daarvan te duiden. Veel Persephone-vrouwen hebben het talent om voor andere mensen een ‘gids’ te worden in de onderwereld, of hun persoonlijke onderbewuste en de inhoud te leren doorgronden.
Het doormaken van een ‘onderwereld-fase’ is cruciaal voor de uitrijping van het Persephone-archetype. Veel vrouwen hebben zich voor hun ‘ontvoering’ intrad, een beetje doelloos gevoeld. Als ze haar depressie heeft overwonnen, is ze een nieuwe vrouw geworden. Ze is nog steeds speels, maar kent ook de donkere kant van het leven en kan hem integreren. Juist doordat ze die kant aan den lijve heeft ervaren, kan als therapeut of coach anderen door hun donkere kant heen loodsen. Daar treedt ze op met een vertrouwen en autoriteit die haar in haar ‘vorige leven’ als eeuwig meisje heeft ontbroken. Pas nadat ze uit haar crisis is gekomen, krijgt ze helderheid over haar talenten, maakt haar persoonlijkheid een groeispurt door en heeft ze het gevoel dat ze ‘geland’ is in het leven. Een Persephone-vrouw gelooft graag in sprookjes, maar echte sprookjes zijn niet alleen maar mooi. Oorspronkelijk gaan sprookjes over groei en karakterontwikkeling. In die zin leeft een Persephone-vrouw letterlijk haar eigen sprookje.
In patriarchale culturen is deze gidsende kant van het Persephone-archetype verloren gegaan, waardoor veel vroegere Persephone-vrouwen hoofdzakelijk met de meisjes-kant te maken kregen, of in hun onderwereld verzonken en daar niet meer uit kwamen. Veel huisvrouwen in de tijd van voor de vrouwenemancipatie kregen te maken met depressie, ‘neurasthenie’, ‘zenuwzwakte’, of psychose. Dat werd in die tijd beschouwd als een logisch gevolg van het feit dat een vrouw nu eenmaal het zwakke geslacht was, maar in feite probeerden zich hier onnoemelijk veel Persephone’s zich een weg naar buiten te vechten uit de onderwereld en in hun kracht te gaan staan! Ze kregen niet meer hulp dan onderdrukkende medicatie of opname in een inrichting en velen hebben het dan ook niet gered. In onze tijd komt er meer aandacht voor de transformerende werking van geestelijke aandoeningen en veel Persephone-vrouwen slagen er gelukkig wel in om weer uit de onderwereld te komen.
Hoe wordt het archetype geactiveerd?
Persephone-eigenschappen zorgen voor een merkwaardige tweedeling in de maatschappij: ze worden zowel gewaardeerd als verdrongen. Traditioneel werden eigenschappen als meisjesachtigheid, initiatiefloosheid en inschikkelijkheid sterk gewaardeerd in vrouwen. Als gevolg van de vrouwenemancipatie worden vrouwen juist sterk aangemoedigd om hun ambitie, daadkracht en competentie te ontwikkelen. Het gevolg is een soort ´waterscheiding´ in de samenleving tussen vrouwen die zich identificeren met een meer traditioneel vrouwbeeld en vrouwen die zich identificeren met emancipatie-idealen. Hoewel het Persephone-archetype in haar pure vorm beperkend kan zijn voor een vrouw, is Jean Shinoda Bolen van mening dat vrouwen er vandaag de dag goed aan doen om Persephone-eigenschappen in zich te ontwikkelen. Het wakker maken van Persephone is voor veel vrouwen tegenwoordig lastig als ze het archetype niet sterk van zichzelf hebben. Vrouwen worden over het algemeen aangemoedigd om hun rationele, daadkrachtige en ‘mannelijke’ kant te ontwikkelen, waardoor ze ernaar neigen om alles in de hand te willen houden, hun leven en carrière exact uit te stippelen en in hun hoofd te leven. Persephone bewerkstelligt het omgekeerde in vrouwen: om ontvankelijk en speels te zijn en de dingen zich te laten ontvouwen. Vrouwen moeten vaak moeite doen om uit hun hoofd te komen en zich ontvankelijk op te stellen.
Tegelijk wordt het Persephone-archetype door onze cultuur sterk aangewakkerd in kleine meisjes. Het feit dat onze maatschappij door een te grote nadruk op competitie en masculiene waarden wel erg hard is geworden, compenseren we met een grote behoefte aan liefelijkheid in onze privélevens. Dochtertjes worden vaak aangemoedigd om mild en snoezig, meegaand en lief te zijn. Veel mannen geven aan een ‘lieve’ vrouw te willen (je hoort niet vaak dat een man een vrouw zoekt die een groot levenswerk ambieert). Persephone voorziet in die behoefte. Feitelijk wordt dit archetype meisjes op agressieve wijze opgedrongen. Loop een speelgoedwinkel binnen en het meisjesgedeelte is opvallend roze. Als een stel in blijde verwachting weet dat ze een meisje gaan krijgen, wordt er vaak een zuurstokroze babykamer uitgerold met prinsessengordijnen, Disneybehang en héél véél roze knuffels. Met ‘meisje’ bedoelt men vaak te zeggen: ‘een typisch Persephone-meisje’. Als een meisje zich schuchter en afwachtend gedraagt, wordt er vaak gezegd: “ze is écht een meisje”. Men bedoelt: “ Ja, is ze heel erg Persephone-achtig”. Onze cultuur projecteert gedragingen die bij het Persephone-archetype horen, op álle meisjes. En als ze echt een Persephone-meisje is, zal ze zich daar niet tegen verzetten en zich laten kneden naar de verwachtingen van haar omgeving. Omdat ze in feite een meisje wil blijven en veel mensen onbewust geneigd zijn om meisjesgedrag te belonen en te koesteren, kan ze lang in dit gedrag blijven hangen.
Veel meisjes worden in een Persephone-rol geduwd. Ze zijn overduidelijk mama’s prinsesje en papa’s kleine meid. Er worden geen hoge eisen aan hen gesteld en ze worden niet aangesproken op hun innerlijke kracht. Zo’n meisje wordt eigenlijk klein en afhankelijk gehouden. Ze krijgt onbewust de boodschap mee dat ze niet op mag groeien, want dan is ze niet lief meer. Ze krijgt voortdurend te horen: “Kom maar liefje, dat doet papa wel.” Ze wordt bevestigd in wat ze niet kan in plaats van wat ze wel kan en daardoor bouwt ze geen zelfvertrouwen op. Ook in reclameboodschappen waarin ieder rimpeltje is weggewerkt zit de boodschap verborgen dat een vrouw eigenlijk een eeuwig meisje zou moeten zijn. De volwassenheid staat symbool voor uitrijping, maar ook voor levenservaring en kracht, voor leren van je fouten, autoriteit en competentie. Juist in die eigenschappen werden en worden in een Persephone-meisje nog steeds tegengewerkt.
Veel meisjes komen in hun puberteit tijdelijk onder invloed van Persephone te staan: ze worden gevoelig voor groepsdruk en trekken zich aan elkaar op voor de bevestiging van hun eigen identiteit. Veel tienermeisjes zijn onzeker en hebben geen helder beeld van hun eigen capaciteiten, maar hebben ook geen sterke neiging om die te onderzoeken. Ze dromen van een prins op het witte paard die hen meeneemt en hun leven volmaakt maakt. Het lijkt wel alsof meisjes tussen hun twaalfde en zestiende jaar in een verhoogde staat van vormbaarheid terechtkomen. Hun puberteit is vaak bepalend voor de persoon die ze later worden. Zoals verderop duidelijk wordt, worden vrouwen op de initiatieleeftijd ‘geopend’ om zich te laten ‘vullen’ met het beeld van wat een ‘echte vrouw’ hoort te zijn. Door de verwarring die in onze cultuur bestaat over vrouwelijkheid, pakt dit soms niet goed uit.
De ontvankelijke vrouw
Een Persephone-vrouw is zeer intuïtief. Ze is vaak hooggevoelig en neemt gemakkelijk emoties en energieën van anderen over, waarbij ze daar in zekere zin één mee wordt. Ze is een empaat in die zin dat ze niet mee-voelt met iemand, maar bijna letterlijk onder zijn huid kruipt en een deel van die persoon wordt. Een Persephone-vrouw is uiterst ontvankelijk voor de verwachtingen van haar omgeving. Ze voegt zich naar wat mensen van haar verlangen zonder dat dat is uitgesproken. Ze heeft namelijk uitzonderlijk sterke voelsprieten om de stemmingen van mensen te peilen. Dat gaat haar zo gemakkelijk af, dat ze dat niet eens opmerkt. Ze pikt op welke verwachtingen mensen van haar hebben en ze voegt zich ernaar. Ze is het meisje dat gaat onderpresteren als haar leraar haar onderschat. En juist in die gevoeglijkheid ligt zowel een heel groot talent als een grote valkuil. In het kader van de vrouwenemancipatie wordt nogal eens opgemerkt: “Ik zie zoveel talentvolle vrouwen, maar waarom gáán ze er niet gewoon voor?”. Dat zijn de overgecultiveerde Persephone-eigenschappen: diep van binnen verwachten we nog steeds dat een vrouw meegaand, zorgzaam en gevoelig is. En zo wordt ze dus ook als ze vooral op haar Persephone-voelsprieten wordt aangesproken. Dit gaat verder dan opvoeding: het is een energetisch aspect waar een Persephone-vrouw uitzonderlijk gevoelig voor is.
De wachtende vrouw
Een Persephone-vrouw wacht. Op een gebeurtenis die haar leven ten goede keert, een prins op het witte paard, een gebaar van een ander, om ten huwelijk te worden gevraagd. Het wachten is de essentie van haar ontvankelijke natuur. Ze is zo yin als maar zijn kan. En soms moeten we in het leven inderdaad wachten. Tot de tijd rijp is voor een verandering, om iets te laten groeien dat alleen langzaam tot wasdom kan komen. Soms moeten we geen vragen stellen en de tijd haar werk laten doen. Maar de keerzijde van het wachten is passiviteit. Door zelf niets te ondernemen en te wachten tot het komt, geef je de regie over je leven uit handen. En als er dan iets komt, is het ook niet jouw schuld als het niet aan je verwachting voldoet. Een Persephone-vrouw kan doorschieten in haar ontvankelijkheid en het leven aan haar voorbij laten gaan, waarbij ze haar handen wast in onschuld. “Ik kon er niets aan doen, het gebeurde gewoon”.
Het spiegelen van de anima
Een Persephone-vrouw spiegelt de anima van haar cultuur. De anima is ‘het innerlijke vrouwbeeld’ van een man en bepaalt voor een groot deel hoe hij tegen vrouwen aankijkt, welke verwachtingen hij van hen heeft en welk type vrouw hij aantrekt. De anima is vaak onbewust en kan overruled worden door politiek correcte opvattingen die in het bewuste aanwezig zijn, terwijl men er heel diep van binnen misschien anders over denkt dan men zegt. Een Persephone-vrouw neemt van nature het vrouwbeeld van haar cultuur over. Als dat een krachtig en evenwichtig vrouwbeeld is, is dat prima. Maar in een cultuur met een verdraaid vrouwbeeld, een vijandige houding naar vrouwen toe, een neiging om vrouwen te onderschatten of te bagatelliseren of de wens dat een vrouw vooral zorgzaam, meegaand en lief in de omgang is, kan dat heel vervelende gevolgen hebben omdat ze zich gaat identificeren met dat verdraaide vrouwbeeld en zich ernaar gaat gedragen. En omdat ze dat vrouwbeeld als haar identiteit ervaart, kan het lastig zijn om bij te sturen.
De ‘onhandige’ vrouw
Persephone-vrouwen hebben in de westerse cultuur helaas te leiden onder een stigma dat ze niet hebben verdiend. Doordat een Persephone-vrouw zo ontvankelijk is, kan ze zich niet zo’n helder beeld vormen van zaken die er nog niet zijn zoals een Artemis- of Athena-vrouw dat wel kan. Ze weet bijvoorbeeld niet wat ze wil worden en laat het leven op haar beloop. Ze wordt dat gemakzuchtig, lui of onambitieus genoemd. Terwijl ze best wat kan, ze heeft alleen wat tijd nodig om haar juiste plek terecht te komen. Een Persephone-vrouw heeft niet zo’n groot probleemoplossend vermogen. Ze zal eerder hulp aan iemand anders vragen dan zichzelf uit te dagen en probleem zelf op te lossen. Bolen geeft hiervoor een verklaring: een Persephone-vrouw is van nature open en onbevangen, maar de keerzijde is dat ze ook weinig concrete ervaringen ‘opslaat’. Anders zou ze haar onbevangenheid immers kwijtraken. Ze heeft dus geen ‘innerlijke databank’ van eerdere leerervaringen waar ze op terug kan vallen. Hierdoor zijn alle situaties op een bepaalde manier nieuw en vers voor haar, waardoor ze er altijd een beetje door overrompeld wordt. Ze wordt hierdoor volkomen onterecht als ‘blond’ beschouwd, of nog onvriendelijker: een huppelkut genoemd. Dit is een volkomen respectloze manier van omgaan met de keerzijde van één van de mooiste eigenschappen van een Persephone-vrouw. En vaak zijn ze ook niet gebekt genoeg om een ander hierop aan te spreken. Sterker nog: ze internaliseren deze boodschap waardoor Persephone-vrouwen vaak met een onnodig negatief zelfbeeld rondlopen. Dus: als mannen worden geconfronteerd met een ‘dom blondje’: dat is geen dom blondje, dat is een Persephone-vrouw die als gevolg van haar persoonlijkheid wat minder makkelijk met onbekende situaties omgaat. Help haar op een vriendelijke, opbouwende en emotioneel veilige manier over de hobbel heen.
Persephone in relaties
Omdat haar ik-kracht niet zo groot is en de grens tussen haar en een ander diffuus, kan een Persephone-vrouw afhankelijk worden van de aanwezigheid van andere mensen, een partner of het gezelschap van vriendinnen. Ze voelt een leegte als ze alleen is. Ze voelt zichzelf pas als ze ‘terugkaatsing’ krijgt van een ander. Ze heeft steun nodig van Hestia om haar ‘ik’ af te bakenen van haar omgeving en er op eigen kracht een habitat voor te scheppen. Pas als ze weet wie ze zelf is, kan ze leren gezondere relaties aan te gaan. Hoe ze in relaties staat, wordt bepaald door of ze nog in de Kore-fase zit, of is doorgegroeid tot Persephone als koningin.
Een Persephone/Kore vrouw voelt zich, bij gebrek aan een duidelijke ik-ander-scheiding en de motivatie om zelf stappen te ondernemen en ambities te formuleren soms min of meer een slachtoffer van het leven dat zich op de stroom laat meedrijven en wacht tot iemand (vaak haar partner) haar komt ‘redden’.
Om er vervolgens achter te komen dat haar partner haar de hemel op aarde niet kan geven, waarna ze zich nukkig van hem af kan keren, wat vaak huwelijksproblemen tot gevolg heeft. In een relatie zal ze moeten leren te aanvaarden dat haar man een onvolmaakte man is, maar wel een man die van haar houdt en ophouden met onmogelijke eisen te stellen. Ze komt pas met beide benen op de grond te staan wanneer ze leert omgaan met de imperfectie van de wereld en het leven. Vaak komt dat moment wanneer ze moeder wordt. Ze wordt dan gedwongen om commitment aan te gaan, vaak voor het eerst in haar leven, omdat ze aan haar kind vastzit en de verantwoordelijkheid haar dwingt om volwassen te worden.
Ze zoekt vaak een man die haar kan beschermen. Omdat ze de wereld als bedreigend ervaart, vindt ze het fijn als ze een beetje uit de wind wordt gehouden, door niet te hoeven werken of een baantje te hebben dat ze gemakkelijk aankan. En sommige mannen zoeken een vrouw met niet al te veel diepgang voor wie ze zich een held kunnen voelen. Zijn popperige vrouw beantwoordt aan zijn innerlijke behoefte aan liefelijkheid en zijn drang om zich een held te voelen en hij voorziet in haar behoefte aan iemand die haar de grote verantwoordelijkheden uit handen neemt. Zolang geen van beiden meer wensen in een relatie, kan dat heel lang goed gaan.
Als de natuurlijke aanleg van een Persephone-vrouw is versterkt met een opvoeding waarin werd verwacht dat ze zich meisjesachtig gedroeg en als een prinsesje werd behandeld, kan ze narcistisch en veeleisend worden in een relatie. Omdat in haar jeugd alles voor haar werd gedaan, verwacht ze dat haar partner dat ook doet. Omdat ze nooit heeft geleerd hoe het voelt om een rotklus te doen omdat ze dat nooit heeft hoeven doen, begrijpt ze ook niet hoe vervelend het voor een ander is om dat te moeten doen en stelt ongegeneerd hoge eisen en levert achteraf nog commentaar ook als het niet goed is. Dat is terecht heel vervelend voor een man, maar het is wel een patroon dat wordt gevoed door een mannenmaatschappij die van vrouwen eist dat ze liefelijk en meegaand zijn en een man de gelegenheid geven een held te zijn. Dus dit patroon zal in stand blijven wanneer mannen geen afstand doen van hun verlangen om een held te zijn en de kracht van een uitgerijpte vrouw niet gaan voeden en respecteren.
Als een Persephone-vrouw de diepgaandere aspecten van het archetype heeft ontwikkeld, kan ze een vrouw zijn die een man naar zijn innerlijk leidt. Ze kan hem leren zijn emoties te bewust te ervaren en te uiten. Door vanuit haar ervaring te praten kan ze hem leren zijn angst voor het paranormale los te laten en als een normaal onderdeel van het bestaan te gaan zien. Ze zal altijd een vrouw blijven die hoofdzakelijk op yin-eigenschappen steunt en zal daarom veel yang-steun van haar partner wensen. De opvatting dat mannen en vrouwen complementair zijn in een relatie, geldt in hoge mate voor vrouwen met sterke Persephone-eigenschappen en minder voor vrouwen met maagdelijke godinneneigenschappen, die van zichzelf veel meer yangeigenschappen hebben en meer op zoek zijn naar kameraadschap in een relatie.
Persephone als moeder
Of een Persephone-vrouw een speelse en inspirerende moeder is, of een toegeeflijke moeder die te weinig grenzen stelt, hangt af van of ze Kore is overgroeid en Persephone is geworden. Omdat ze van nature niet geneigd is om met confrontatie op weerstand te reageren, maar mee te buigen, moet ze vaak echt leren om grenzen te stellen aan haar kind. Als ze dat niet doet, zal haar kind niet worden geremd in driftbuien, teveel snoep mogen eten, of ze zal te toegeeflijk zijn wanneer het zijn zin wil hebben. Ze gaan haar kinderen gaan paaien of zelfs smeken omdat ze geen harde grenzen durft te stellen. “Als je ophoudt, mag je straks een ijsje” is een typische uitspraak van een Persephone-moeder. In extreme gevallen laat ze de vloer met zich aanvegen door een dwarse peuter. Een Persephone-vrouw die door de onderwereld is gegaan en haar kracht heeft leren kennen, heeft hier minder moeite mee. Ze is een speelse vrouw die zich goed kan verplaatsen in de belevingswereld van een kind, omdat ze nooit afscheid heeft genomen van haar innerlijke kind. Een Persephone-vrouw kan ook prenten, boekjes of hebbedingen met een hoge ‘schattigheidsfactor’ ontwerpen die als een magneet op kinderen werken omdat ze zelf het verwonderde bewustzijn van een kind nooit heeft verloren. Als ze haar kinderen voldoende structuur biedt, kan ze een moeder zijn die haar kinderen volledig vrijlaat om hun eigen weg te gaan omdat ze niet behoefte heeft om hen te sturen of denkt dat ze een perfecte moeder moet zijn. 
De schaduwkanten/de verdringing
De schaduwkanten van het Persephone-archetype hebben alles te maken met haar eigenschap haar omgeving te absorberen en haar gebrek aan een duidelijk ontwikkeld ik-besef. Ze onderschat zichzelf vaak en trekt zich op aan anderen.
Behaagziek
Doordat een Persephone-vrouw weinig bedding in zichzelf ervaart, voelt ze zich wankel in de wereld staan. Om die reden heeft ze het gevoel dat ze afhankelijk is van de hulp en loyaliteit van anderen. Daarom probeert ze anderen te vriend te houden. Ze heeft het gevoel dat ze door iedereen aardig gevonden moet worden om een goede positie in een groep te behouden. Omdat ze dikwijls niet heeft geleerd dat je respect of waardering kunt opbouwen met je prestaties, en in haar opvoeding is geconditioneerd om lief en aanhankelijk te zijn, denkt ze vaak ten onrechte dat ze alleen op het sociale vlak wordt gewaardeerd. Ze probeert geforceerd om een vrouw te zijn die je niet onaardig kúnt vinden. En juist daardoor wordt ze irritant, omdat het niet echt is. Ze speelt een rol. Juist het feit dat ze niet op de man af iets durft te benoemen, of haar toevlucht neemt tot leugentjes om bestwil, of met alle winden meewaait, kunnen mensen haar onbetrouwbaar gaan vinden. Een Persephone-vrouw mag leren dat je als mens wordt gewaardeerd om wie je bent, niet om hoe je doet tegen anderen. En ze is lang niet zo slecht in de ogen van anderen als ze zelf denkt dat ze is.
Passief en gemakzuchtig
Passiviteit, of gemakzuchtigheid, is de keerzijde van ontvankelijkheid. Je kunt wachten op een synchroniciteit, maar als je het leven door je vingers laat glippen omdat je niet wilt of niet in durft te grijpen, ben je passief. Soms speelt ze haar onhandigheid geraffineerd uit: “ Sorry dat ik zo onhandig ben” en iemand snelt haar al te hulp. Ze kan tot verbijstering van vrouwen én mannen zichzelf etaleren als lid van ‘het zwakke geslacht’. Het gemak waarmee een Persephone-vrouw kan berusten in het feit dat ze iets niet kan of niet weet, is voor meer autonome vrouwen verbijsterend. Doordat ze de wereld over zich heen laat komen, kan ze vervallen in externaliseren en de schuld voor alles wat er misgaat, buiten zichzelf plaatsen. Ze kan de verantwoordelijkheid voor zichzelf afschuiven en zichzelf als slachtoffer beschouwen.
Een Persephone-vrouw kan vervallen in een patroon om een ander voor haar te laten rennen als ze de kans krijgt. Dit gebeurt vooral wanneer ze als meisje als een prinsesje wordt behandeld en altijd haar zin krijgt. Ze neemt de ruimte die ze krijgt. Omdat ze bang is voor de wereld en heeft gemerkt dat ze met haar meisjesachtigheid mensen voor haar karretje kan spannen, maakt ze daar graag misbruik van als het niet wordt afgeremd. Vooral in een relatie kan een man die haar verafgoodt, een soort sloof worden. Zij wordt daar dan op aangekeken en een lui nest genoemd, terwijl het een ziekte van een doorgeschoten mannenmaatschappij is die dit gedrag faciliteert. Dus ja, het is niet leuk van haar, maar we doen het ook wel een beetje zelf.
Gevangen in de onderwereld
Het komt wel eens voor dat een Persephone-vrouw in een depressie of psychose raakt en daar niet meer uitkomt. Sommige vrouwen met een sterke gave om in contact te treden met andere dimensies, worden labiel als ze niet leren om ermee om te gaan. Zo’n vrouw kan min of meer permanent psychotisch zijn, of levenslang psychiatrische problemen hebben. Ze kan in feite het leven niet aan en loopt daardoor het risico om aan drugs verslaafd te raken of zelfs dakloos te worden.
Ook zonder psychiatrische problemen kan een Persephone-vrouw het gevoel hebben dat het leven ‘te groot’ voor haar is. In zo’n geval kan ze een volgeling van een sekte of charismatische spiritueel leider worden. Omdat de wereld haar overweldigt, is het veiliger om niet zelf na te denken en volgens een vast stramien te leven en te doen wat een ander je oplegt. Een onrijpe Persephone-vrouw kan in feite bewust kiezen voor een leven in onvrijheid omdat de vrijheid van verantwoordelijk te zijn voor je eigen leven voor haar te zwaar voelt.
Het opgedrongen vrouwbeeld
Het Persephone-archetype is in patriarchale culturen sterk overgecultiveerd in vrouwen om aan de wensen van mannen tegemoet te komen, terwijl haar archetypische rol is om gids van de onderwereld te zijn. Een Persephone-vrouw kan zich in haar rol als gids, coach of therapeut op een speciale manier invoelen in haar cliënten. Diezelfde eigenschap is in patriarchale culturen ´gekaapt´ om vrouwen ‘voor te kneden’ als ideale echtgenote door hen vooral aan te spreken op hun invoelende en behagende eigenschappen. Meisjes en vrouwen identificeren zich zeer sterk met hun empatische vermogens. Hen wordt geleerd om anderen te ‘lezen’ en als het Persephone-archetype sterk in haar ontwikkeld is, zal ze dat zo goed kunnen dat ze niet eens meer merkt dat ze het doet. In een man-gedomineerde cultuur wordt meisjes wereldwijd aangeleerd om scherp te letten op de emotionele reacties van andere mensen: zijn ze een gehoorzaam meisje zodat mama blij met hen is? Zijn ze een lief meisje zodat papa trots op hen kan zijn? Zijn ze een invoelende echtgenote zodat hun man blij met hen is? In feite worden kleine meisjes opgevoed met het idee dat ze iemands goedkeuring moeten verdienen. Meisjes wordt geleerd om anderen te behagen. Ze worden geleerd dat ze nooit een storende factor mogen zijn, hun stem niet horen te verheffen, niet teveel ruimte mogen innemen, zich niet horen te laten voorstaan op wat ze kunnen en weten. En ze horen zich niet actief op te stellen in de weg naar excellentie. Als je nu denkt: wat een Victoriaans gewauwel: dit gebeurt allemaal nog steeds. We zeggen het niet letterlijk zo, maar we denken het nog vaak. We verwachten dat een vrouw dat allemaal niet doet. En dat alles wordt door een Persephone-vrouw feilloos opgepikt. Omdat ze zo’n sterk ontvankelijk bewustzijn heeft, maakt ze in feite geen onderscheid tussen daad, gevoel, energie en intentie. Als het op energetisch niveau bestaat, dan voelt ze het. En ze gedraagt zich ernaar.
Doordat een meisje in veel gevallen nog wordt geleerd zich in te voelen in anderen (of wanneer ze dat van nature sterk doet), wordt in feite de grens tussen haarzelf en de ander vervaagd. Ze gaat op een bepaalde manier een symbiose aan om de ander zo te kunnen aanvoelen. En daardoor vergeet ze wie ze zelf is. Ze wordt een vrouw op die niet echt heeft geleerd haar eigen wensen en behoeften aan te voelen, en die van een ander boven die van haarzelf te stellen. Ze leert zich te laten beïnvloeden door de mening van een ander of door de mening die zij denkt dat een ander over haar heeft. Een Persephone-vrouw die is geconditioneerd om te behagen, anticipeert op elke mogelijk mening, oordeel, wens of behoefte die een ander zou kunnen hebben en geeft daarmee haar eigen kracht weg. Zij is bijna niet meer in staat om zichzelf objectief te zien omdat het zo´n gewoonte is geworden zichzelf in een ander te verplaatsen. Deze vrouwen zien zichzelf als het ware in de ‘derde persoon’. Waardoor ze in feite geen individu meer zijn, maar als een weergave of projectie van de ideeën, verwachtingen, eisen en oordelen van een ander. En daar gedragen ze zich naar.
We vragen ons dikwijls af hoe het komt dat vrouwen ondervertegenwoordigd zijn in bestuurlijke functies, maar ook in de kunstenaarswereld, waarom er zo weinig vrouwelijke componisten zijn, waarom er zo weinig vrouwen zijn die zich op een vernieuwende manier met complexe vraagstukken bezighouden, waarom er zo weinig vrouwelijke topwetenschappers zijn. Hooggeplaatste mannen op de werkvloer geven aan dat zij om zich heen genoeg vrouwelijk talent zien. Maar die vrouwen beginnen er zelf niet aan. Ze profileren zich niet, ze denken dat ze het niet kunnen, dat het te zwaar is, en dat ze zullen falen. Het moederschap is niet het enige probleem. Zelf als vrouwen gekwalificeerd zijn voor een hoge functie en geen kinderen hebben, gaan ze er niet voor. Ik vermoed dat dat te maken heeft met de ‘Persephone-overkill’ waar veel meisjes mee te maken krijgen. Het gaat niet zozeer om de barbiepoppen en de roze gordijnen, het gaat om de Persephone-attitude die ze opgelegd krijgen. Als vrouwen wordt geleerd dat ze in de eerste plaats prettig gezelschap voor anderen moeten zijn (en hoeveel vrouwen zijn niet bang om ‘nee’ te zeggen of niet aardig gevonden te worden? Dat is het ‘Persephone-virus’), zullen ze niet zo snel in een boardroom gaan zitten, want daar moet je per definitie besluiten nemen die bij sommigen verkeerd vallen. Je moet je profileren, gezag uitstralen, grenzen kunnen stellen. En dat leren onze lieve kleine engeltjes niet. Onze dochters zijn al ‘ge-Persephone’d’ voordat ze doorhebben wie ze zijn. Misschien ligt het maatschappelijke succes van mannen niet in het feit dat ze beter zijn toegerust om carrière te maken, maar dat ze nooit hebben geleerd om zichzelf voortdurend te zien door de ogen van iemand anders en voortdurend te anticiperen op alle mogelijke meningen en reacties. Ze zijn innerlijk vrij. Ze leren niet dat ze toestemming van iemand anders moeten hebben, ze doen het gewoon. En dat nemen wij onze dochters af door van hen te verwachten dat ze een bekoorlijk prinsesje zijn. Vrouwen betalen een exorbitante prijs voor de behoefte van onze verharde maatschappij aan lieflijkheid. Ze worden in feiten gedwongen hun persoonlijkheid af te staan en de anima van een vermannelijkte cultuur weer te geven. En daardoor krijgt het vrouwelijke geen kans meer om echt te wortelen in de maatschappij. Het is een vicieuze cirkel waar vrouwen maar op één manier uit kunnen komen en dat is zich los te maken van hun opgelegde Persephone-identificatie.
Mogelijkheden tot groei
Boven het meisje uit groeien
Een meisje is een nog onvolgroeide fase in het leven van een vrouw. Kore moet een vrouw worden om Persephone te kunnen worden. Een vrouw is uitgerijpt. Ze kent haar krachten en beperkingen, ze is gevormd door het leven, heeft misschien wat averij opgelopen, maar ze is iets gewórden. Ze kan haar plek innemen in het leven. Ze heeft een zekere autoriteit gekregen, maar de keerzijde is dat ze iets van haar jeugdigheid heeft verloren. Om uit te rijpen moet een Persephone-vrouw de eeuwige ‘blanco-heid’ loslaten, zich laten beïnvloeden en toelaten dat er zich iets in haar uitkristalliseert en de kern wordt van een identiteit. Om als mens te kunnen groeien, moet een Persephone-vrouw leren om over haar ontvankelijkheid heen te stappen, te beslissen wat ze zelf wil en dat na streven. Als ze eeuwig ontvankelijk is, is ze een eeuwige speelbal. Ze moet leren om een duidelijke grens te trekken tussen haarzelf en een ander en accepteren dat autonomie net zozeer een onderdeel van een gezonde relatie als intimiteit. Ze heeft de yang-krachten, het sturende, samenbindende en ordenende, nodig om sturing te geven aan haar eigen leven.
Op het moment dat ze van de autonomie proeft en de zelfbevestigende kracht van zelfbeschikking ervaart, en leert dat het yang ook een deel van haar is, kan ze zich van haar slachtofferrol ontdoen en de regie over haar eigen leven in de hand nemen. In feite laat ze dan op symbolisch niveau haar meisjesjaren achter zich en wordt een vrouw. 
De geïnitieerde vrouw
Doordat vrouwen in de huidige maatschappij niet meer geïnitieerd worden en op een ceremoniële manier bekend worden gemaakt met wat het betekent om een vrouw te zijn, neem veel vrouwen hun Kore-eigenschappen mee de volwassenheid in. In matriarchale culturen werden jonge meisjes door oudere vrouwen ingewijd in het vrouw-zijn. Als ze begonnen te menstrueren, werd dat opgevat als een teken dat ze geen kind meer waren. Ze werden ingewijd in het moederschap, bevalling en zwangerschap, de geheimen van geboorte, dood en wedergeboorte, regeneratie, het genezen, de verhalen van de stam. Ze werd een moeder, sjamane, kruidengenezer, vroedvrouw. Ze kreeg vorm. De geest van een meisje ging openstaan om al deze kennis te ontvangen. Na afloop was ze een ‘hexa’ (het Germaanse woord voor een vrouw die onderwezen was, ons woord ‘heks’ is er vanaf geleid). In patriarchale culturen werd de vorming van meisjes en vrouwen niet hooggeacht en werd deze uiterst vormbare periode niet benut om krachtige stammoeders te kweken, maar volgzame echtgenotes. Tegenwoordig krijgen meisjes weliswaar formeel onderwijs maar hen wordt niet meer geleerd hoe je als vrouw in je kracht kunt gaan staan. En dat wreekt zich. Ze leren niet meer hoe ze hun plaats in het leven kunnen innemen, hoewel ze gestudeerd kunnen hebben en blijven innerlijk Kore.
Zeg ‘nee!’ tegen ‘sorry’
Houd op met ‘sorry’ zeggen. Is het je wel eens opgevallen hoe vaak vrouwen zich verontschuldigen voor zaken die hun schuld niet zijn:
- Sorry dat ik geen earl grey thee heb. (Nee, ik heb geen earl grey. Wil je soms…?)
- Sorry dat ik zo onhandig ben, maar ik krijg […] niet opgelost. (Mag ik wat vragen, kun je me met (…) helpen?)
- Sorry dat ik zo laat ben, maar de treinen reden niet. (Ik ben wat later, want de treinen reden niet)
- Sorry dat ik zo’n zeur ben (ik ben gewoon verdrietig)
Dit is het Persephone-complex. Vrouwen schieten in de stress als ze niet kunnen voldoen aan het heilige gebod Gij Zult Als Vrouw Niet Hinderlijk Aanwezig Zijn. Je mág mensen eens niet hun zin geven. Je hoeft je niet te verontschuldigen voor het feit dat je niet telepathisch of alwetend bent. Je mág gewoon een grens stellen zonder uit te leggen waarom of je te excuseren voor het ongemak. Je bent geen schulddrager, je bent jezelf.
Koninging van de onderwereld
In haar uitgerijpte rol als medium, intermediair tussen de andere wereld en koningin van de onderwereld leert Persephone ons om als vrouw zelfbewust te zijn in die rol. Deze positie leidt ertoe dat we weliswaar minder geaard en prominent aanwezig zijn in de bovenwereld, maar dat ons dat niet zwak maakt. Deze rol moet er zijn. We mogen deze ogenschijnlijk fragiele positie aanvaarden als consequentie van de gave en op mannen leunen om ons de ondersteunen en te faciliteren in de bovenwereld. In feite leert deze vrouwelijke rol de mannelijke kracht om zichzelf te beschaven, in te tomen en te beheersen om in feite het vrouwelijke te dienen en niet te verstikken en overheersen. Een Persephone-vrouw kan voor een man een gids naar zijn binnenste zijn, naar zijn innerlijke tempel. Op deze manier kan een man een schildwacht worden voor een vrouw in haar rol als intermediair. Hij kan die rol alleen vervullen als hij enig contact heeft met zin eigen onderwereld en begrijpt dat die wereld er mag zijn. Je kunt die mannelijke rol vergelijken met een roos die tegen een trellis aangroeit. De trellis houdt de roos niet vast, hij geeft haar alleen een steuntje op haar weg naar boven.
Hulp van andere godinnen
Een Persephonevrouw kan van Artemis leren om haar eigen behoeften te formuleren en na te volgen. Ze kan van Athena leren om niet alles aan ‘het leven’ over te laten en door actie te ondernemen haar eigen toekomst te creëren. Ze kan van Hestia leren dat je introvert kunt zijn en toch jezelf helder kunt definiëren. Ze kan van Hera leren om echt voor een relatie te gaan en een partner te steunen in voor- en tegenspoed. Ze kan van Demeter leren om je verantwoordelijk te voelen voor het welzijn van een ander. Ze kan van Aphrodite leren om ook artistiek, seksueel en relationeel haar meisjesachtigheid achter zich te laten en haar eigen passies te volgen. 
De pre-patriarchale oeressentie
Persephone is het archetype van de sjamane, de vrouw die tussen werelden reist. De therapeut is dan de moderne versie van de sjamaan die de ongemakken van de mensen heelt door het onderbewuste te verkennen. Persephone vertegenwoordigt ook een innerlijk beeld in een vrouw. ‘Het meisje’ is de periode in het leven van een vrouw waarin ze onbekommerd gelukkig kan zijn, zonder zorgen over morgen. Ze vertegenwoordigt het paradijselijke en onbekommerde van vóór de zondeval. Wanneer culturen verharden, trekken ze zich op aan de onschuldige meisjesachtigheid van Persephone en gaan dat idealiseren. Het vertegenwoordigt dat deel in ons wat niet direct praktisch is om te kunnen overleven, maar wat we niet mogen verliezen omdat het leven dan een stuk van haar glans zou verliezen.
De patriarchale wond
De aanpassing van Persephone was meegaand zijn en geen onbehagen opwekken om de goodwill van het establishment niet te verspelen. Omdat Persephone lang gedwongen is om meisje te blijven en niet mocht uitrijpen tot de koningin die ze is, heeft ze niet zo’n hoge dunk van zichzelf als vrouw. Ze kan de achterhaalde opvatting dat de vrouw het zwakke geslacht is, volledig onderschrijven en zich ernaar gedragen. Haar innerlijke kracht is ondergronds gegaan. Die innerlijke kracht is vaak een stille kracht. Het ontplooien van die kracht is noodzakelijk om over haar gevoelens van kwetsbaarheid en afhankelijkheid heen te groeien en haar persoonlijkheid te aarden in de wereld.
Wat zou de godin Persephone je willen meegeven?
“Sta open voor alles wat het leven te bieden heeft. Probeer het leven niet te regisseren, het gaat toch altijd anders dan je denkt. Wees niet bang om ontvankelijk te zijn, het is een illusie dat je ooit op jezelf staat. Je hebt niet alles in de hand. Speel, want spelen is je natuurlijke staat van zijn. Wees onbevangen, de wereld is zo slecht niet. Treur niet om nare dingen die geweest zijn, er komt altijd iets nieuws voor in de plaats. Vertrouw op je intuïtie, ze helpt je altijd. “
Bronnen
- Bolen, Jean Shinoda. Godinnen in elke vrouw . Een nieuwe psychologie voor de vrouw. Uitgeverij Lemniscaat, 9e druk. 2001.
- Brenters, Marlies. Een Vrouw Heeft Zeven Gezichten. Uitgeverij Artemis
