Ben je hoogsensitief? Dan ben je vast en zeker wel bekend met het fenomeen ‘overprikkeling’ of doet het het woord alleen al de nodige alarmbellen bij je afgaan? Maar hoe zit het dan met ‘onderprikkeling’? Is dat ook iets om voor te waken en zo ja, waarom dan?
Wat is onderprikkeling en wat doet het met je?
In tegenstelling tot bij overprikkeling, wordt bij onderprikkeling je zenuwstelsel gedurende langere tijd weinig gestimuleerd. Er komen weinig (nieuwe) prikkels binnen en er zijn dus weinig impulsen te verwerken. Dit kan het geval zijn wanneer je een langere periode van volledige rust inlast, weinig tot niets onderneemt, niet onder de mensen komt of jezelf weinig tot geen uitdagende doelen stelt. Je raakt dan weliswaar volledig ontspannen, maar het kan langzaam maar zeker gaan aanvoelen alsof je in een cocon leeft, alsof je niet meer helemaal in het leven staat of in contact bent met het hier en nu. Bovenal kan de stap om jezelf weer aan bepaalde prikkels bloot te stellen, steeds groter en moeilijker lijken.
Gezonde spanning
Het kan op zich heel aangenaam en gezond klinken; even helemaal niets moeten, geen stress. Iedereen heeft immers ontspanning nodig en ik durf te stellen dat een hoogsensitief persoon toch net iets vaker die ontspanning op mag zoeken. Toch is er ook zoiets als ‘gezonde stress’, of liever gezegd: ‘gezonde spanning’. Om actief, gedreven en gemotiveerd te blijven hebben we dan ook een bepaalde mate van spanning of een bepaalde mate van prikkeling nodig. Dit geldt ook voor hoogsensitieve personen. Hoe hoog die mate voor jou is, kan een ander moeilijk bepalen. Het is de uitdaging om dat voor jezelf te onderzoeken.
Hoe merk je dat je onderprikkeld raakt?
Het lijkt misschien voor de hand liggend; je merkt ook dat je onderkoeld of ondervoed raakt. Maar waarom kan onderprikkeling er ongemerkt insluipen? Dat kan alles te maken hebben met de aangename sensatie van het ontspannen na een drukke periode waarin je mogelijk overprikkeld was geraakt. Als je dan bijvoorbeeld twee dagen weinig van jezelf hoeft te ondernemen en dat je prima bevalt, kan je de derde en vierde dag denken dat je goed bezig bent en dat het net is wat je nodig had. Zo kun je ongemerkt een lange tijd doorgaan en jezelf een levensstijl aanmeten die zo prikkelarm is dat het leven maar wat lijkt voort te kabbelen en jij aan de zijlijn staat toe te kijken.
Mogelijke signalen van onderprikkeling:
- Gebrek aan inspiratie ervaren
- Een uitgerust, maar toch duf en mat gevoel
- Het gevoel toeschouwer van je leven te zijn
- Somber zijn zonder duidelijke reden
- Faalangst/drempelvrees
- Voorturende passiviteit
- Plotselinge schuwheid/verlegenheid
- Eenzaamheid en/of verveling
Hoe voorkom je onderprikkeling?
Oké, het mag duidelijk zijn: het blijft natuurlijk belangrijk om frequent en voldoende ontspanning op te zoeken en we zijn het er waarschijnlijk over eens dat dit voor ons als hoogsensitieve personen nog hoger op het lijstje staat. Maar hoe slagen we erin om enigszins de balans te houden en er dus niet in door te slaan en onderprikkeld te raken? Ik denk dat we al een heel eind in de goede richting komen als we de volgende punten meenemen tijdens onze volgende ingelaste ‘pas op de plaats’…
- Bouw rustig af
Laat jezelf wennen aan de rust als je veel prikkels hebt ervaren. Gun jezelf bijvoorbeeld eerst een avond met weinig prikkels, maar plan de volgende dag iets in waar je wordt blootgesteld aan een acceptabele mate van prikkels. Bouw zodoende af naar een dag die volledig prikkelarm is als je daar behoefte aan hebt.
- Plan een paar aangename ‘moetjes’ in
Stel jezelf een aantal aangename doelen. Wat wil en kun je doen tijdens je rustperiode, zodat je toch een prettige mate van prikkeling ervaart? Misschien wil je een bepaalde stad bezoeken en zodoende even onder de mensen komen. Of een familielid bezoeken voor een paar uur. Maak deze afspraken met jezelf en voorkom dat ze te vrijblijvend zijn.
- Wissel ‘me-time’ en ‘we-time’ af
Het is heerlijk om even helemaal alleen te zijn na een drukke periode. Maar voor je het weet komen alle impulsen veel te hard binnen als je weer onder de mensen moet komen na je rustperiode. Daarom is het wenselijk dat je na een dag of twee volledige ‘me-time’ ook weer iemand ziet en spreekt. Al is het maar voor een paar uur. Je voelt zelf wel waar je behoefte aan hebt.
- Zoek aangename prikkels op
Dat kan van alles zijn, afhankelijk waar jij blij van wordt. Denk aan: musea bezoeken, winkelen, over markten struinen, workshops volgen, naar de film of naar een optreden gaan. Als je maar nieuwe indrukken opdoet.
- Blijf in beweging
Door te wandelen, dansen of te sporten blijven je hersenen gestimuleerd en blijf je bewust van je lichaam. Het houdt je geaard en geeft je positieve impulsen.
Balans
Het is een cliché, maar ook hier draait het dus om balans. En ja, we kunnen niet altijd maar in balans blijven, maar we komen soms wel een eindje in de goede richting. Voor hoogsensitieve personen kan de balans tussen overprikkeling en onderprikkeling naar mijn mening soms lastig te vinden zijn, omdat we naar mijn idee eerder geneigd zijn om te berusten in die onderprikkelde staat.
Wat is jouw ervaring of idee hierover? Ik lees het graag!
Vind je het leuk? Deel het met anderen:
Wat een eye opener dit artikel. Ik ervaarde de symptomen van onderprikkeling, maar had er nog nooit van gehoord.
Als klein kindje, noemde mijn zus mij ‘ jantje lacht jantje huilt’ ik kon op het zelfde moment van emotie omslaan.
Alles raakte mij zo diep. Ik dacht al als heel klein meisje, als een filosoof en voelde mij daar vaak alleen in staan.
Spiritualiteit speelde ook altijd mee. ‘Ik wist dingen ‘.
Een leven lang probeerde ik mee te doen en erbij te horen.
Dat lukte mij misschien een paar dagen en dan trok ik mij terug. Soms dagen/ weken, maar soms ook maanden.
Het is vaak alles of niet en mijn pmdd helpt daar ook niet bij.
Ik heb het mensen uitgelegd en gevraagd er rekening mee te houden, ze beloven dat te doen, tot het moment daar is.
Dan wordt ik emotioneel onstabiel of een chagrijn genoemd.
Heel verdrietig.
Ik vier al jaren geen Koninginnedag/Koningsdag maar dit jaar, met een puber die in Amsterdam afgezet wilde worden, stelde ik mijn nieuwe partner voor, dat wij dan ook maar een paar uurtjes zouden blijven.
Het ging prima, totdat het steeds drukker werd en ooggetuige was van zinloos geweld. Mensen stonden te lachen en filmen hoe een meisje in elkaar werd geslagen die helemaal niet weerbaar was.
Ik raakte in paniek, begon te huilen en moest weten of mijn dochter veilig was, ook wilde ik dat meisje redden.
Het onrecht voelde ik tot in mijn botten en liet mij niet meer los.
Mijn partner probeerde mij gerust te stellen, maar mijn bijna 18 jarige dochter kon zich er absoluut niet in verplaatsen.
Dat ik wilde dat ze mee reed naar huis, om haar te beschermen, werd dan ook met een zeer woedende houding beantwoord.
2 dagen later gingen we naar een dierentuin, heerlijk. Toch trok ik aan het einde van de dag de houding van mijn partner niet, die boos werd om een parkeerkaart waarvan hij dacht dat hij aan het einde van de dag duurder was dan aan het begin van de dag. Ik bleek gelijk te hebben, maar hij bleef de hele rit naar huis zwijgen.
Ik voelde in mijzelf te stoppen doorslaan.
Ik was het zat. Ik wilde rust, alleen zijn en kon dat niet meer relativeren.
Ik hoopte dat hij vertrok. Ik wilde naar bed, en gaf dat ook aan.
Hij werd boos en vertrok. ( hij is het liefst 24/7 samen)
Begrip is er niet, vanuit niemand.
Met woorden ja, op de momenten dat het mij goed gaat, maar op het moment zelf wordt ik vaak heel naar behandeld.
Ik ben nu al dagen alleen. Dochter weg ( dat doet ze met regelmaat, zonder mij te laten weten waar ze is) en partner weg.
Ik heb de rust nodig, maar voel mezelf nu in een zwart gat vallen.
Van alles naar niets. En als de eerste boosheid weg is, blijft de leegte over.
Beste Confused,
Toen ik je verhaal las, kon ik me helemaal voorstellen hoe alle onaangename prikkels torenhoog opliepen. Zelf heb ik het ook altijd verschrikkelijk gevonden om getuige te zijn van zinloos geweld en eigenlijk geweld in het algemeen. Ik voelde het direct in m’n buik en wilde alleen maar vluchten. Inderdaad soms heel moeilijk als de omgeving dat niet altijd begrijpt en vindt dat we overdrijven of er te lang in blijven hangen.
Enerzijds wil je het niet projecteren op je dierbaren en anderzijds reageer je puur vanuit je instinct.
Ik hoop dat het inmiddels weer wat beter met je gaat, sterkte!
Van nature ben ik een sociaal mens. Toen ik nog in Nederland woonde, had ik een cirkel mensen om me heen bij wie ik me goed voelde en met wie ik regelmatig wat afsprak. Echter, de hectiek van de stad gecombineerd met een baan en het moederschap maakten dat ik me vaak overprikkeld voelde. Ik verhuisde met mijn gezin naar Frankrijk, naar een mooi gebied met heel veel natuur. Inmiddels woon ik daar in mijn eentje met mijn kinderen. Ik werk vanuit huis en het is fijn dat dat mogelijk is, want veel werk valt hier niet te vinden. En daarbij kan ik er ook voldoende voor de kinderen zijn. Maar…ja, ik ben ook onderprikkeld. Chronisch, zou ik haast willen zeggen. Alle symptomen zijn van mij op toepassing. Ik heb alles. Een huis midden in de natuur, geweldige kinderen, dieren, werk, net genoeg geld om van rond te komen. En toch, voel ik me heel regelmatig niet oké. Maar na het lezen van dit artikel, vallen de dingen op zijn plaats. Ik wist het natuurlijk al wel, maar om het zo te lezen, is wel een opluchting. Ik weet dat er iets moet veranderen, dat ik weer meer mensen moet gaan ontmoeten. De wil is er, maar de mogelijkheden zijn nogal beperkt (heel weinig inwoners) en ik merk ook dat ik ‘sauvage’, schuw geworden ben. De stap wordt steeds groter om iets te gaan ondernemen. Toch ga ik het proberen….
Beste Catharina,
Bedankt voor jouw verhaal! Net als jij ben ik ook van de drukke stad naar een dorp omringd door de natuur, verhuisd. Het was een droom die uitkwam. Hier kon ik volledig opladen en herstellen van de langdurige overprikkeling.
Maar juist hier begon ik me bewust te worden van die signalen van ónderprikkeling. Iets waar ik zelf voorheen ook nooit echt over gehoord had. Tijdens m’n studie leerde ik er meer over en vielen ook voor mij veel stukjes op hun plaats. Daarom deel ik het nu graag met anderen.
Ik wens je hierbij het beste! 🙂
Eigenlijk heel jammer dat men maar doorgaat en doorgaat bij overprikkeling.
Het zal misschien de manier zijn om erachter te komen dat men hsp is. Maar bewustzijn in deze is wel erg belangrijk.
Zelf had ik als jong meisje al gauw in de gaten dat ik tot een bepaald niveau, mee kon doen. soms moest ik doorgaan (bijv. bij een baan die ik toen nog had) en was ik om de 3 à 4 weken een week ziek thuis.
Ik heb dan ook vanaf mijn 22e niet meer kunnen werken daardoor.
Ik heb zelf mijn leven ingericht en daar hoorde ook de onderprikkelde perioden bij. Ik voelde zelf goed aan tot hoever ik dat toe kon laten en zocht zelf mijn activiteiten weer op.
Nu nog, vandaag de dag, met mijn gezin wat steeds meer uitgebreid is i.v.m. een kleinkindje erbij….moet ik erg oppassen.
Het is bewust worden van wat je zelf aankunt en hoe je ermee omgaat.
Een verplichting van even niets tussendoor….daardoor kan je meer aan. Althans zo werkt het bij mij. Maar een reguliere baan zou ik niet aankunnen, (hoeft ook niet meer, gelukkig).
Ik bepaal zelf (ben een healer en een medium).
Bedankt voor het delen van jouw ervaring en voor je aanvulling, Yvonne.
Fijn om te lezen hoe het jou is gelukt om dichtbij jezelf te blijven.
Zoals je stelt ‘het is bewust worden van wat je zelf aankunt en hoe je ermee omgaat’, dat staat denk ik inderdaad voorop.
Daarnaast denk ik: of het nou om signalen van overprikkeling of signalen van onderprikkeling gaat, het kan nooit gezond zijn om de signalen langdurig te negeren.
Ik kan soms totaal overprikkeld zijn, vroeger zei mijn man altijd: zet je in de zetel en rust eventjes, maar toch bleef ik alles zien die niet in orde was, het gekibbel van de kinderen maakten me soms gek. Nu ik weet dat ik hoogsensitief ben, hou ik rekening met mezelf, wat ik vroeger niet deed. Ik neem nu tijd voor mezelf na mijn burn-out en het voelt zo goed. Onderprikkelt ja, soms sta ik aan de zijkant en denk bij mezelf nu: sta niet aan de kant en doe mee… het is niet makkelijk, maar soms is het een overwinning van mezelf en denk ook al ben ik een beetje overprikkeld het deed deugd. Ik probeer wel eerlijk te zijn en als het gekibbel te veel wordt, zeg ik mama krijgt een beetje te veel prikkeltjes binnen… en door eerlijk te zijn met mezelf, ben ik ook eerlijk naar anderen toe en weten ze hoe ik me voel. Dank je wel, ik had zo een artikeltje net eens nodig. Dank je!
Graag gedaan hoor Nessie! 🙂
Het is heel herkenbaar… Valt niet altijd mee om tegen anderen te zeggen ‘de prikkels worden me even te veel’. Iedere keer als ik dat zelf doe, merk ik wel dat ik mezelf al een soort van opluchting geef, omdat ik naar mezelf dan ook meteen bevestig dat ik mezelf accepteer.
Ik merk sinds mijn burn-out dat mijn lichaam zo bang geworden is van overprikkeling, dat het mij bijna gevangen probeert te houden in onderprikkeling, in het leven algemeen, maar ook of vooral in de job zelf, wat dan weer leidt tot bore-out.
Er is ook de angst om mijzelf opnieuw in te zetten, en prikkels toe te laten, om dan opnieuw op te branden, mijzelf te verliezen of mijzelf voorbij te lopen vanuit een gebrek aan verbinding met mijzelf.
Ik merk ook duidelijk een verschil tussen overprikkeling vanuit prikkels die je vanuit jezelf kiest, en overprikkeling die een context met zich meebrengt. De eerste bieden vaak een kans tot energiebalans (als HSS HSP), de tweede niet.
Ik ervaar ook eenzaamheid in zowel me- als we-time als je geen verbinding kan aangaan met je ‘me’ of als je geen ‘we’ hebt waarmee je resoneert. In dat geval zijn beide geen ontspanning.
Bedankt voor je reactie Helena.
De kanten die je belicht herken ik ook. Met name het gevoel van eenzaamheid bij gebrek aan verbinding en de angst om jezelf opnieuw te verliezen of voorbij te lopen.
Voor mij betekent het dat ik regelmatig de afweging maak, soms de goede en soms ook niet.
Maar ook dat hoort erbij.
We blijven ervan leren, met elkaar… 🙂
Grappig dat dit artikel juist nu komt, precies wanneer ik inmiddels alweer een half jaar thuis ben.
Ik merk wel heel duidelijk dat het echt nodig was en ook nog is: meestal ben ik nog extreem moe nadat ik bv. iets buiten de deur heb gedaan. En wanneer ik merk dat er verbetering in zit, ga ik iets meer naar buiten, maar blijkt dat later dan toch weer net teveel. Ik ben nog niet zover kennelijk, en dat accepteer ik nu.
Intussen heb ik het heerlijk rustig met mezelf zo thuis, ik verveel me niet en doe alles gewoon flink wat tandjes lager, ook mijn vrijwilligersactiviteiten die ik nog wel heb. Alsof ik mijn hele leven lang mezelf voorbij gelopen ben, en ik nu alles moet vertragen om mezelf weer tegen te komen.
Ik ben desondanks juist erg met mijzelf en mijn innerlijk bezig, heb ook op meerdere manieren hulp gezocht en neem daarbij de tijd om veel te lezen en te leren over zaken die mij zouden kunnen helpen. Het voelt voor mij als een noodzakelijke ‘verdieping’ in het leren kennen van mezelf en mezelf hervinden, om manieren te zoeken hoe ik beter met mijn gevoeligheid om kan gaan. Hard nodig om straks in de juiste richting voor mij passende keuzes te maken.
Ik vertrouw erop dat ik straks weer meer aankan en mijn evenwicht in het opvangen van prikkels zal hebben hervonden. Dat lukt me nu nog niet, maar straks vast wel. En zo niet, dan heb ik daar zelfs ook vrede mee en zal dat zo hebben moeten zijn. Ik weet dat ik mijn weg uiteindelijk wel zal vinden, waar of hoe dat dan ook is
Bedankt voor het delen van jouw ervaring en inzichten, Maaike.
Zo mooi hoe je het verwoordt en hoe zelfacceptatie en vertrouwen in het proces, jouw fundament vormen…
Dank voor je bevestigende reactie, al heb ik het gevoel dat je mijn verhaal niet gelooft of eraan twijfelt, omdat je jouw woorden eindigt met: “….”. Klopt dat?
Zo ja, waarom zeg je dat dan niet, en ben je zelf dan ook niet eerlijk in je reactie op mijn verhaal?
Wat ik hierboven schreef, is overigens geheel waar 🙂 Het was in elk geval niet bedoeld en geschreven om mensen op enige manier uit de tent te lokken.
Voor het geval ik het helemaal mis heb, wil ik je dan nog vragen wat je “puntjes” aan het einde van je reactie betekenen, en hoe ik je reactie daarmee moet opvatten?
Beste Maaike,
Het was zeker niet mijn bedoeling om met de ‘…’ aan het einde twijfel of ongeloof uit te drukken. Mijn reactie was oprecht bedoeld en ik heb zelf totaal niet het gevoel dat je met jouw verhaal anderen uit de tent mee wil lokken. Je deelt hier een waardevolle persoonlijke ervaring en inzicht en dat vind ik alleen maar mooi.
Ik gebruik soms (of misschien wel vaak) drie puntjes aan het einde van mijn verhaal of reactie, om aan te geven dat iets me in gedachten nog blijft bezighouden. Dat ik er nog wel meer over zou kunnen zeggen of schrijven, maar dat het me voldoende lijkt zo. Dat is alles (in mijn geval)… <— doe ik het weer! 😉
als hsp-er, voel je toch ook veel aan. Dus die puntjes, of de woorden ‘klopt dat’ begrijpt men dan toch in welke context dat bedoeld wordt?
Of vergis ik me nu zo sterk?
Ik moet er wel bij vermelden dat ikzelf naast hsp-er ook alle heldere gaven heb vanuit het (para)normale. Misschien haal ik het dan door elkaar, maar dat is een levensthema van me.
Na jaren van stress leef ik al jaren rustig en onderneem weinig en voel me daar heel goed bij. Ik pushte mezelf eerst ook om dingen te doen, ging dan bv een uurtje mee sporten yoga. Achteraf helemaal fout want ik bleek een ziekte te hebben. Pas dus wel op, luister naar jezelf en probeer niet om mee te draaien als het niet lukt.
Ik denk een jaartje rustig aan doen helemaal niet slecht is! Zoveel jaren van overprikkeling, om te genezen kost ook tijd net zoveel tijd als, een tijdje door het leven met onderprikkeling, je systeem komt tot rust, mits je je zorgen gaat maken en het allemaal wil veranderen, je niet accepteert hoe het nu is. En dan inderdaad rustig de balans vinden. Maar luister altijd naar de stem van je hart.
Lex, voel je niet verplicht dit te veranderen, voel je lijf en luister naar je lichaam, sta lekker ontspannen langs de zijlijn en kijk, daar leer je van, neem waar en voel, vul niets in met gedachten. Als vanzelf zal je gemotiveerd voelen als de tijd rijp is en je eraan toe bent.
Wat een goed stuk. Na een periode van overprikkeling ben ik erachter gekomen dat ik HSP ben. Ik heb rust genomen en ben maar 2 dagen gaan werken, 2 jaar lang. Na deze periode werd ik op mijn werk verveeld..Ik was passief, deed weinig en voelde me inspiratieloos. Ook thuis kwam ik tot weinig. Ik voelde me somber en zoals jij schrijft uitgerust maar toch duf en mat. Nu doe ik weer een opleiding en ondanks dat ik nu af em toe wat overprikkeld ben, voel ik me zoveel meer leven dan toen ik onderprikkeld was…
Dank je, Denise.
Af en toe overprikkeld zijn hoeft inderdaad niet per definitie ongezond te zijn, denk ik.
Pas als we het constant gaan negeren, raakt de spreekwoordelijke rek eruit.
Heel veel succes met je opleiding! 🙂
Dit komt mij heel erg bekend voor. Ik ben nu zover om een balans te hebben gevonden in niet TE veel prikkels maar ben inderdaad geneigd mij teveel terug te trekken en voel mij dan ook niet goed. Ik ben dus heel blij met dit artikel Maan. Bedankt hier kom ik weer verder mee!!
Bedankt voor het delen van jouw ervaring, Marion! Ik denk zelf dat het een proces is waar veel hoogsensitieve personen doorheen gaan na het vinden van manieren om de overprikkeling te voorkomen (wat op zich al een hele grote stap is).
Erg fijn te lezen dat je iets aan dit artikel hebt. 🙂
Ik weet precies wat je bedoeld. Na 2 hele drukke jaren ben ik sinds een maand of 3 thuis. Ik sta nu indddaad langs de zijlijn en kijk toe naar mijn leven. Ik weet niet goed hoe hierin verandering te brengen want ook sta ik steeds verder van mijn eigen gevoel af. Moeilijk maar hoe verander je dit?
Dat kan ik me heel goed voorstellen, Lex.
Het is ook niet niks.. in een periode van mogelijk constante overprikkeling ‘voelen’ we misschien heel veel (met name van buitenaf), maar stoppen we misschien ook een deel van ons eigen diepste gevoel weg. Ik zie het als een tijd lang in een ‘overlevingsstand’ leven.
Zie daarna dan ‘zomaar’ weer eens bij je eigen gevoel te komen.
Gun jezelf de ruimte en tijd om er te komen..
Beste Lex,
Misschien heb je iets aan mijn tip?
Ik herken nl. heel goed wat je schrijft.
Jezelf kwijt raken, je langs de zijlijn voelen staan en daardoor nutteloos zijn.
Maar….je hebt dit niet voor niets….dit is nl. niet nutteloos, nee…integendeel zelfs.
Het is een tijd (weliswaar een nare tijd voor je gevoel) om jezelf te vinden. Om jouw nut in jezelf terug te vinden.
Puur en alleen voor jouzelf!!!
Wat ik deed, was steeds mijn eigen naam noemen en daarbij mijn rechterhand op mijn buik leggen. (Je duim net onder je navel). en je linkerhand erbovenop.
Dat brengt je nl. dieper naar jezelf.
Ik sloot daarbij mijn ogen en leerde voelen in mezelf, wat dit mij deed.
Ik heb dit ook bij mijn cliënten toegepast en zij kwamen hierdoor ook meer thuis bij hunzelf.
Dit gaat natuurlijk niet na 1x , je zult het dagelijks moeten toepassen.
Ja moeten…..want het is een noodzaak om weer bij jezelf thuis te komen.
Veel sterkte en succes Lex.
Groet
Yvonne