Opgroeien met een narcistische ouder

Wanneer je opgroeit met een narcistische ouder ervaar je de verwrongen uiting van het archetype van de vader- of de moederenergie. Een narcistische vader of moeder doet alsof. Hij of zij geeft met de ene hand, en neemt met de andere hand af. Wat betekent dat voor je ontwikkeling als kind, welke wonden veroorzaakt dat in je persoonlijkheid als volwassene? En hoe kun je die genezen?

Geven

Wanneer je opgroeit met één of twee ouders die veel narcistische trekken of een echte narcistische persoonlijkheidsstoornis hebben, krijg je te maken met de verwrongen en omgekeerde uiting van de vader- of moeder energie. Dit komt, omdat narcisten niet echt kunnen geven.
Niet dat we daar een oordeel over hoeven hebben: vanuit hun innerlijke wond en leegte kunnen ze het echt niet. Zoals een cliënte laatst ietwat vertwijfeld en vanuit haar innerlijke kind-energie aan me vroeg: ”Maar zou het toch niet kunnen dat mijn moeder me de liefde eigenlijk wel wilde geven?” Waarop ik antwoordde: ”Ze kon het helaas niet willen geven.’’

In de war

Een narcistische ouder kan het echt niet en heeft het ouderschap echt niet in zich. In wezen zijn het diep beschadigde, manipulatieve kleine kinderen in een volwassen lichaam. Maar door alle spelletjes die narcisten spelen, en de illusies die ze spinnen, raken we daar als hun biologische kinderen wel stevig van in de war. Het betekent, dat we als kinderen niet krijgen wat we nodig hebben en opgroeien met de omgekeerde en verwrongen uiting van de vader- en moeder energie, met alle gevolgen voor onze ontwikkeling van dien.

Ouders en kinderen

Normaal gesproken ben je als ouder de volwassene. Jij bent de personificatie van de vader- of moederenergie voor je kind. Omdat kinderen, zeker als ze zeer jong zijn, weerloos zijn en nog niet voor zichzelf kunnen zorgen, hebben wij als ouders de verantwoordelijkheid voor hun welzijn en leven. Wij bieden hen die dingen aan die ze zelf nog niet kunnen verwezenlijken: bescherming, structuur, alles wat ze nodig hebben voor hun fysieke welzijn en overleven, emotionele zorg en intellectuele en creatieve stimulansen, en vooral: erkenning van hun unieke kwaliteiten als mens en een goede spiegel voor hun gedrag.

Vanzelfsprekend

Dit lijkt allemaal misschien vanzelfsprekend, of zelfs een open deur. Maar voor narcisten is dit alles helemaal niet vanzelfsprekend. Omdat zij dit alles nooit gehad hebben, kunnen ze het ook niet aanbieden. Ze kunnen wel de rol spelen van ouder, maar in werkelijkheid zijn ze zelf nog steeds op zoek naar deze kwaliteiten en voeding buiten zichzelf – en tragisch genoeg met name via hun kinderen.

Ouderarchetypen

Hoewel de meeste vrouwen zich als ouder wellicht met het archetype van de moeder zullen vereenzelvigen, en de meeste mannen met het archetype van de vader, hebben we in wezen beide energieën in ons. Dit zie je mooi terug in de psychologische astrologie.
In onze geboortehoroscoop hebben we de planeten die de mannelijke en vrouwelijke energie, en het vader- en moederprincipe weerspiegelen allemaal in onze geboortehoroscoop staan. In welke mate we meer uiting geven aan de mannelijke of vrouwelijke planeten, ligt niet alleen aan het geslacht waarmee we geboren zijn, onze opvoeding en culturele invloeden waarmee we zijn opgegroeid, maar ook aan onze individuele persoonlijkheid, zielsenergie en ervaringen in vorige levens.

Het archetype van de moeder

In onze geboortehoroscoop kunnen we mooi zien, hoe we de vrouwelijke principes als moeder neerzetten in ons leven. Vooral de Maan en verbindingen van andere planeten met de Maan, en in mindere mate ook Venus, de planeet van de vrouwelijkheid, beschrijven hoe we geneigd zijn het moederschap gestalte te geven. Zoals ik al zei: moederschap is daarbij niet alleen voorbehouden aan vrouwen!
Moederschap in de meest pure vorm kun je goed waarnemen in de natuur. Moederschap is als moeder aarde. Het is onvoorwaardelijke liefde, het energetisch dragen van het kind zoals de aarde ons allemaal draagt. Het is koesterend, beschermend, voedend, en gevend: zonder oordeel, zonder voorwaarden, zonder er iets voor terug te willen en zonder onderscheid des persoons.
Moederschap kan oneindig rustig en sereen zijn, maar ook vurig: denk maar aan de leeuwin die haar jongen verdedigt.

Het archetype van de vader

Vaderschap, de manier waarop iemand gestalte geeft aan het vaderprincipe, kun je goed waarnemen in de horoscoop door te kijken naar de stand van Saturnus, maar ook Mars, Jupiter en de Zon.
Vaderschap houdt in: beschermen, leiding geven, maar ook: gezonde grenzen stellen aan het kind. Denk maar aan de mannetjesleeuw die geduldig blijft liggen als een welpje aan zijn staart hangt – tot het te ver gaat, dan krijg het een waarschuwende grauw.
Ook het goede voorbeeld geven als het gaat om assertiviteit, gaan voor wat je wilt, doelen nastreven en je kunnen handhaven in de wereld zijn uitingen van vaderschap. Daarbij is vaderschap niet alleen voorbehouden aan mannen!

De narcistische vervorming

Als een ouder een narcistische persoonlijkheidsstoornis heeft, is hij of zij niet in staat de vader- en moederprincipes op een gezonde manier neer te zetten. De energie van de vader of moeder wordt gesimuleerd, uitgeprojecteerd, omgedraaid en vervormd.

De narcistische moeder

Een moeder met narcistische problematiek is niet in staat de moederrol op een gezonde manier op zich te nemen. Omdat ze zelf niet de onvoorwaardelijke liefde, zorg, koestering erkenning en waardering van een moeder (of vader) heeft gekregen, gaat ze daarvoor op zoek buiten zichzelf. In het contact met haar kind voelt ze dat ze het kind niet kan bieden wat het van haar vraagt. De narcistische moeder is diep van binnen al zeer onzeker en beschadigd. Te moeten zorgen voor een kind, terwijl het beschadigde kind in haar die zorg en aandacht eigenlijk zelf wil hebben, triggert ook de oorspronkelijke narcistische wond van haar innerlijke kind, dat meestal verwaarloosd, mishandeld of zelfs misbruikt is in de jeugd – en daarbij zal ze ook als een beschadigd, boos en onredelijk klein kind reageren. (Noot: niet iedereen die mishandeld of misbruikt is, ontwikkelt een narcistische persoonlijkheidsstoornis.)

Verstikkende moeder

Waar een gezonde moeder haar kinderen met onvoorwaardelijke liefde ontvangt en koestert, zal een narcistische moeder hen negeren, afwijzen, of: doen alsof om energie via het kind en de erkenning die het spelen van de ‘goede moeder’ haar geeft. Ik heb veel cliënten gehad die als baby al aanvoelden dat de knuffels van moeder maar een lege act waren, dat de moeder verstikkend aanvoelde en dat de cliënten er energetisch op leegliepen. Moeder probeerde via knuffels dan energie en liefde van de baby te krijgen, in plaats van liefde aan te bieden aan het kind. Als de baby de moeder dan afweerde, uit puur zelfbehoud, werd het bestempeld als ‘lastige’ of zelfs ‘slechte’ baby.

De narcistische vader

De narcistische vader heeft, net als de narcistische moeder, in zijn eigen jeugd niet de koestering, erkenning, veiligheid en zorg gekregen die een kind behoort te hebben. Van een vader wordt gevraagd dat hij optreedt als de belichaming van het vaderlijk principe: verantwoordelijkheid nemen, de leiding nemen, beschermen, etc. Als de narcistische vader echter kinderen krijgt, wordt hij keihard geconfronteerd met het feit dat hij dat allemaal niet kan – of zelfs niet eens in huis heeft. Ook bij hem triggert dit tevens zijn oorspronkelijke narcistische wond. De resulterende woede, frustratie en onzekerheid zal hij afreageren en projecteren op één of meerdere kinderen. Het vaderlijke principe wordt verwrongen uitgeleefd.

Autoritaire vader

Waar een goede vader bijvoorbeeld structuur en leiding aanbiedt, zal een narcistische vader beperkingen opleggen op een autoritaire, dwingende manier. Waar een vader een rots in de branding is voor zijn kind, zal een narcistische vader niet thuis geven als het kind hem nodig heeft. En waar een kind normaal gesproken erkenning en aanmoediging krijgt van de vader, krijgt het van de narcistische vader kritiek, vernederingen, of zelfs slaag als het niet is zoals de vader wil.

Opgroeien met een narcistische ouder

Een van de belangrijke dingen die opgroeien met een narcistische ouder zo beschadigend maakt, is dat narcisten doorgaans heel goed zijn in het neerzetten van illusies en het creëren van een vals front. Voor het kind betekent dat dat papa of mama de ene dag lief is en hem of haar overlaadt met cadeaus, en de volgende dag vernedert en ook nog een schuldgevoel bezorgt over diezelfde cadeaus. Het ene moment is de ouder nog charmant en charismatisch, het volgende moment verandert hij of zij in een feeks, een monster, dat beschuldigt, slaat, en vernedert.

Buitenkant

Mensen in de omgeving steunen de realiteit van het kind niet en zien alleen de valse buitenkant: ”Je vader is zo knap, je moeder zo lief, ze offert zich zo op.” En in het geval van verborgen narcisten is het nog moeilijker voor kinderen om de vinger te leggen op het ware probleem. Zij gaan nog eerder denken dat de nare behandeling hun schuld is, dat papa of mama gelijk heeft en dat zij lastig zijn, lelijk, dom, onhandelbaar.

Lege plek

Het gedrag van een narcistische ouder heeft een desastreuze invloed op de ontwikkeling van het zelfgevoel, het zelfvertrouwen en de identiteit van het opgroeiende kind. Daarnaast ontstaat er een psychologische leegte op de plek waar de liefhebbende ouder had moeten zitten.
Kinderen ontwikkelen een innerlijke ouderfiguur, de innerlijke representant van de positieve vader of moederenergie, die ons door ons leven heen bijstaat, door het voorbeeld van hun eigen ouders.
Een narcistische ouder is echter geen ouder. Dus blijft het kind achter met een lege plek waar de positieve bekrachtiging van de vader had moeten zitten, de liefdevolle koestering van de moeder. Een gast in een talkshow zei het jaren geleden heel treffend: “Er zit een gat in mijn hart in de vorm van mijn vader.”

Projecties

Daarbij dragen we wel het giftige beeld mee van de ouder als verraderlijke tiran of feeks. Dit beeld neigen mensen later onbewust te projecteren op autoriteitsfiguren als bazen, managers, leraren, allerlei leiders, maar ook binnen hun intieme relaties. Datgene wat we bij ons dragen en nog geloven, creëren we steeds weer opnieuw, met steeds weer nieuwe maar dezelfde bazen, leiders, mannen en vrouwen tot het innerlijke probleem is getransformeerd en geheeld.

Cirkel

De oplossing is niet: het innerlijke gat vullen met substituten voor de ouderenergie van buitenaf. Vaak blijven mensen die zijn opgegroeid met narcistische ouders, in de eerste jaren van volwassenheid steken in de cirkel van aantrekken van partners die de positieve eigenschappen van de gemiste ouder lijken te weerspiegelen. Alles lijkt romantisch, tot hun destructieve gedrag steeds merkbaarder wordt en de partners ontmaskerd worden als mensen met precies dezelfde giftige eigenschappen als de oorspronkelijke narcistische ouder. In plaats van de oplossing binnen zichzelf te zoeken, gaan kinderen van narcistische ouders weer verder naar de volgende ideale partner, die ook weer vals blijkt te zijn, enzovoort, enzovoort.

Genezing

Een van de meest directe manieren om de wond die geslagen is door narcistische ouders te gaan helen, is verbinding te maken met het innerlijke kind in jezelf, keer op keer, en het zelf te koesteren, beschermen en de erkenning te geven die het zo heeft gemist. Innerlijk kindwerk, inner bonding, meditaties om contact te maken met het innerlijk kind kunnen hierbij uiterst behulpzaam zijn. Daarbij kan het goed zijn hulp in te schakelen van ervaren therapeuten, maar ook van de engelen, en van instanties die de zuivere vader- of moederenergie verschaffen. De natuur is bijvoorbeeld een prachtige, zuivere bron van pure vader- of moederenergie.

Natuur

Verbinding maken met de aarde (die ook een moeder is), gronden, meditaties doen om verbinding te maken met haar energie en ons erdoor te laten dragen en voeden, zijn een mooie manier om het gezonde moederprincipe in ons leven te brengen. Daarnaast zijn er vertegenwoordigers van de mannelijke energie te vinden in de natuur, bijvoorbeeld in de vorm van bepaalde bomen en dieren.
Verbinding maken met de mannelijke kant van het goddelijke, bijvoorbeeld in de vorm van mannelijke opgestegen meesters, kan ook een manier zijn om het vaderprincipe in ons leven te brengen. Daarbij is het van belang dat we niet als kinderen gaan leunen op deze externe instanties maar leren als volwassene zelf deze energieën te dragen, te belichamen en aan onszelf te geven.

Erkenning

Opgroeien met een narcistische ouder betekent jarenlang zijn blootgesteld aan verwaarlozing, psychologische en/ of fysieke mishandeling, mindgames, manipulatie. Het is belangrijk de narcistische ouder te gaan zien zoals die werkelijk is: een zeer beschadigd persoon, die jouw grenzen en de wetten van gezond ouderschap met voeten heeft getreden. Het is zeer belangrijk jezelf erkenning te geven: erkenning van de waarheid van wat er werkelijk heeft plaatsgevonden en van wat je werkelijk gemist hebt.

De gift

Ons innerlijke gewonde kind helen met alle middelen die ons ter dienste staan, zelf de energieën die we van onze vader of moeder hebben gemist, tot in de kern leren kennen op alle zuivere manieren die ons aanspreken, ze vervolgens neerzetten en alsnog aan ons innerlijke kind geven, brengt genezing in de kern. Daarbij kunnen we ook weer als goede ouderfiguur gaan fungeren voor ons eigen innerlijke kind, onze eigen kinderen en de mensen om ons heen. Dat is het geschenk, verborgen in de wond van het kind van de narcistische ouder – door het ontbreken van de liefde en erkenning die ons geboorterecht waren, hebben we die zo tot in de kern leren kennen dat we er experts in zijn geworden.