Mensen met een psychische of psychiatrische diagnose hebben vaak naast hun moeilijkheid of kwetsbaarheid een gave. Het laveren tussen die twee uitersten is niet altijd eenvoudig. Het kan lastig zijn je leven fysiek en materieel op de rails te houden met autisme, een bipolaire stoornis, een gevoeligheid voor psychosen of iets anders. Maar ik wil het nu hebben over het innerlijk op de rails blijven staan. Dat is een aspect van ‘stoornissen’ waar je niet vaak wat over hoort omdat de nadruk meestal ligt op het maatschappelijk functioneren.
Het lijkt wel alsof de natuur het eerlijk wil verdelen: als je ergens iets heel goed kunt, krijg je ter compensatie een ‘moeilijkheid’ mee. En vaak zijn mensen geneigd óf de één, óf de ander te benadrukken. Terwijl leven met een ‘stoornis’ vaak juist gaat om de balans tussen beide. Het is niet terecht om iemand eenzijdig de identificeren met ofwel zijn gave ofwel zijn probleem. Daar bewijs je iemand geen dienst mee. Ik denk ook niet dat je een ‘stoornis’ ooit echt helemaal kunt oplossen. Iemand blijft altijd ergens een kwetsbaarheid houden als gevolg van zijn psychische configuratie.
Leven met een stoornis
Als je leeft met een ‘stoornis’, zul je het idee van de ‘gulden middenweg’ los moeten laten. Want een ‘stoornis’ bevindt zich juist in de extremen van de menselijke ervaring. De meeste neurotypische mensen leiden een leven van de gulden middenweg: ze volgen vaak een vooropgezet levenspad, huisje-boompje-beestje, een baan of carriere, ze werken aan hun bewustzijn en meestal gaat het daarbij om een soort verlichtingsideaal: ze proberen hun minder prettige kanten af te vlakken en daarmee een wijzer, milder, alwetender mens te worden. Allemaal niet verkeerd, maar erg georiënteerd op het ‘midden’.
Ik heb lang gedacht dat ik het spiritueel ‘niet goed deed’ omdat ik maar niet in dat midden kwam. Ik geloofde dat ik niet liefdevol genoeg was omdat ik vaak nog zulke diepe duisternis ervoer, of de verbinding met andere mensen maar moeilijk kon vinden. Nu weet ik dat ik gewoon een ander pad loop. Ik geloof ook niet dat het het doel is van een mensenleven om in dat spirituele midden van integratie en verlichting uit te komen. Alsof we daar leven na leven steeds een stapje dichter bij komen, alsof we in elk leven een klasje hoger komen en uiteindelijk een soort lichtengelen worden. Ik zie persoonlijk onze parallelle levens als een soort kralenketting met geen ander doel dan de wens om te leven. En daarin kun je je in behoorlijke uitersten bevinden.
Bewegen naar de uitersten
Bij een ‘stoornis’ ga je duidelijk van de middenweg af. Je past niet in dat vooropgezette levenspad. Je kunt extremen van licht en van duisternis ervaren. De wijzer slaat verder uit. Depressie, een ‘duistere’ kracht in je psyche, een talent of ‘weten’ wat je onderscheidt van andere mensen lijkt een meer standaard levenspad te blokkeren. Die weg is voor je afgezet, lijkt het wel. Je komt er gewoon niet. En dat betekent dat ook spirituele groei een andere route neemt. Het gangbare idee van spirituele ontwikkeling is groeien in licht en liefde. Door bewust in het leven te staan, te mediteren en mentale bagage onder ogen te zien, raak je langzaam maar zeker het ‘donker’ kwijt en kun je groeien naar het licht. Met een ‘stoornis’ ziet dat plaatje er anders uit. Een ‘gangbaar’ spiritueel pad is vaak gericht op het integreren van alle aspecten van de persoonlijkheid. Mensen met een ‘stoornis’ daarentegen integreren niet altijd hun persoonlijkheid. Ze kunnen heel sterk een bepaalde energie, archetype of vibratie belichamen. In plaats van naar het geïntegreerde midden te bewegen, doen ze het tegenovergestelde: ze bewegen naar de uitersten. En daar doen ze ervaringen op die de meeste mensen niet goed kunnen plaatsen.
Leven in een uiterste betekent vaak dat je ergens een gemis ervaart terwijl er tegelijk ook iets aanwezig is wat zo ontzettend kostbaar en gezegend is. Het lijkt of het één het ander compenseert, maar voor degene die het draagt is dat misschien niet altijd zo. Er blijft een scherp randje aan het leven zitten terwijl er tegelijk iets is wat je voor geen goud had willen missen. het is tja, dubbel. Je komt er nooit helemaal uit.
Het gaat er niet om dat je die uitersten kunt afvlakken of dat je je gemis helemaal over kunt laten gaan. Ik weet eigenlijk niet eens waar het precies om gaat. Misschien hoef je het alleen maar te leven, te be-leven, te ondergaan. Misschien gaat het erom dat je leert die extremen er naast elkaar te laten zijn. Misschien is het een ervaring voor in je rugzakje, misschien is het alleen maar de wens van de natuur om alle mogelijke manifestaties van leven uit te proberen. Ik heb daar geen pasklaar antwoord op.
Op jezelf aangewezen zijn
Omdat er voor mensen die heel sterk een pad buiten het midden bewandelen nauwelijks rolmodellen zijn, zijn ze heel sterk op zichzelf aangewezen. Je hebt niemand waar je je aan kunt optrekken, er zijn nauwelijks peers. Je bent echt op jezelf aangewezen. Dat leidt soms tot heel mooie, unieke levenscreaties, maar helaas soms ook tot wanhoop, het opgeven, verslaving of zelfs suïcide omdat de tunnel te lang en te donker was, de weg te kronkelig, het pad te vervreemdend. Er was niemand die je voorging.
Uniek Levenspad
Zo’n uniek levenspad ver weg van het midden geeft de mogelijkheid om een markante persoonlijkheid te worden. Als je geen deel hebt aan de ervaringen die voor de ‘middenmoot’ wel beschikbaar zijn, vindt een hoop ‘geschaaf’ aan je persoonlijkheid niet plaats. Want meegenomen worden in een grote stroom van ontwikkeling die voor heel veel mensen geldt, betekent dat je je aan elkaar gaat optrekken, elkaar gaat beïnvloeden en dat je dus een beetje op elkaar gaat lijken. De ‘gave/stoornis-wandelaar’ aan de rand van het spectrum kan echter alleen zichzelf maar uitvinden.
Het idee van leven, manifestaties en zielen als ‘eenheid’ heb ik ergens onderweg losgelaten. Ik ben me altijd scherp bewust geweest van de diversiteit aan manifestaties hier op Aarde. Ik zie daar persoonlijk niet direct de Eenheid in en begrijp ook niet waarom die er persé moet zijn. Ik zie het geïncarneerde leven op Aarde als een soort prisma. Het witte licht dat erdoorheen valt, wordt gebroken in allemaal tinten die in combinatie alle mogelijke kleuren opleveren. Dat is toch prachtig? Een zin als ‘Alles is één’ zegt me niet zoveel omdat ik hier vooral de waaier zie. En ook dat is gewoon een ervaring hier zoals er zoveel zijn. Het is niet eeuwig, het is maar tijdelijk, misschien heeft het niet eens doel anders dan bestaan omdat het mogelijk is binnen de wetten van deze Aarde. En zo zijn er zoveel mensen, soms bewonderd, soms verguisd, soms genegereerd, soms niet eens opgemerkt, die een buitenissig stukje van die waaier vertegenwoordigen.
Inspiratie/leestip
Yama Voorhorst: Van stoornis naar gave
